Wielki historyczny powrót! Odnaleziona w Warszawie, poddana konserwacji, wróciła do Wrocławia!
Immaculata (czyli „bez skazy”, „niepokalana”) to motyw ikonograficzny wykształcony w sztuce baroku przedstawiający Marię zgodnie z przekonaniem o obdarzeniu jej łaską niepokalanego poczęcia, bez winy grzechu pierworodnego. Powstał z połączenia wizerunku Najświętszej Marii Panny z obecną w Apokalipsie św. Jana „niewiastą obleczoną w słońce”.
Najczęściej jest to wyobrażenie młodej Marii (bez Dzieciątka) na tle nieba, w świetlistej poświacie, w białej sukni i w niebieskim płaszczu, z wieńcem z gwiazd, stojącej na półksiężycu i depczącej szatana pod postacią węża (lub smoka). Rzeźbiarskie przedstawienia Immaculaty często wieńczyły kolumny maryjne fundowane od XVII w. na terenie monarchii habsburskiej (a więc także na Śląsku), które pełniły jednocześnie funkcję kolumn morowych, czyli wotów dziękczynnych za uchronienie od zarazy.
Rzeźba pierwotnie wieńczyła kolumnę maryjną ufundowaną przez opata premonstratensów Gottfrieda Czeleschowsky’ego (1687–1692), a zamówioną u kamieniarza Josepha Getzingera za cenę 400 śląskich talarów (uzupełnioną wynagrodzeniem w naturze w postaci piwa i zboża). Sama kolumna ustawiona została pod nadzorem architekta Johanna Georga Knolla w 1699 r., czyli już za czasów opata Karla Kellera (1697–1710), a ostatecznie jej rozliczenie finansowe nastąpiło 9 stycznia 1700 r.
Nie znamy autora figury Immaculaty – w styczniu 1699 r. kamieniarz Philipp Winkler otrzymał 30 talarów za nieokreślone prace przy kolumnie, ale nie jest on utożsamiany z wykonawcą rzeźby. Bezapelacyjnie powstała pod wpływem italianizującej sztuki czeskiej. Z nieznanych przyczyn statua została usunięta z kolumny jeszcze przed 1945 r. Od 2010 r. na szczycie kolumny znajduje się kopia figury, nieco odbiegająca od oryginału przez brak wystarczającego archiwalnego materiału ikonograficznego.
Pierwotna rzeźba przez lata była uważana za zaginioną, aż do 2018 r., kiedy to dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu Piotr Oszczanowski dokonał jej identyfikacji w kolekcji Muzeum Rzeźby im. X. Dunikowskiego w Królikarni, oddziału Muzeum Narodowego w Warszawie. Do tego momentu figura, przekazana do zbiorów warszawskich w 1946 r., była określana jako wizerunek św. Małgorzaty i przypisywana czeskiemu rzeźbiarzowi Matthiasowi Bernhardowi Braunowi, a także datowana na okres jego aktywności artystycznej, czyli na lata 1710-1738.
W 2023 r. zakończyła się konserwacja figury, zlecona przez Muzeum Narodowe w Warszawie i przeprowadzona pod kierunkiem prof. Janusza Smazy w stołecznej Akademii Sztuk Pięknych. Rzeźba została oczyszczona, ubytki uzupełnione (w tym jednoznacznie identyfikujący przedstawienie nimb z gwiazd), a wtórna głowa smoka została zastąpiona nową wersją, znacznie bardziej przypominającą oryginał znany z archiwalnych fotografii.
Dzięki życzliwości i zaangażowaniu ze strony Muzeum Narodowego w Warszawie (za co składamy serdeczne podziękowania), po prawie 80 latach powrót rzeźby do Wrocławia stał się możliwy. Wyjątkowe dzieło, pochodzące z najstarszej kolumny maryjnej w mieście, kolejny odnaleziony fragment naszej historii, powraca i znów zachwyca!
Barbara Andruszkiewicz, Dział Rzeźby XVI–XIX w. MNWr
■ Intrygujące! „Ocalona” ➸
■ Aktualności i fotorelacje ➸