12 grudnia 2023 – 28 marca 2024
Kurator wystawy: Jakub M. Łubocki
12 grudnia 1973 r. oficjalnie utworzono Dział Sztuki Wydawniczej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Pięćdziesiąta rocznica jego funkcjonowania to doskonała okazja, by przyjrzeć się, jak w tym okresie sztuka wydawnicza współtworzyła wrocławskie i polskie muzealnictwo.
Na wystawie zaprezentowane zostały zbiory wraz z ciekawą historią eksponatów, zwiedzający zobaczą m.in. niezwykłe książki pochodzące ze wspaniałego daru Jana Kuglina. Przywołani też zostali pracujący w dziale kustosze. Ekspozycja tej jedynej w Polsce kolekcji sztuki wydawniczej ma na celu uwrażliwić na jej nieoczywiste piękno oraz pokazać działalność muzealniczą jako pracę pożyteczną, satysfakcjonują i ważną.
Dział Sztuki Wydawniczej w MNWr to pierwsza i jak dotąd jedyna w Polsce muzealna kolekcja gromadząca w tak szerokim zakresie artefakty związane z procesem publikowania. Jubileuszowa wystawa jest doskonałą okazją do zaprezentowania bogactwa i różnorodności jej zbiorów – książek, ilustracji, krojów pisma, makiet wydawniczych i innych unikatowych obiektów przynależących do świata książki, druku i pisma.
Kiedy w 1972 roku Teresa Odrowąż-Pieniążek, pierwsza kustoszka tego działu, określiła sztukę wydawniczą jako zespolenie w jedną całość szaty graficznej i zdobnictwa z treścią książki i stworzenia z niej jednolitego dzieła sztuki, była to zupełna nowość. Do tej pory mówiło się o sztuce książki, książce artystycznej, książce pięknej, sztuce druku, projektowaniu graficznym… Dziś – 50 lat później – wiadomo, że treść pojęcia sztuki wydawniczej jest znacznie bardziej nieuchwytna, co najdobitniej pokazuje ta zróżnicowana kolekcja, składająca się z książek i czasopism o wysokich walorach artystycznych i estetycznych, a także makiet wydawniczych i technicznych książek, oryginalnych ilustracji książkowych oraz szkiców literniczych i projektach pism czy wyjątkowo cennych, unikatowych obiektów z zakresu książki artystycznej.
Uwagę zwiedzających z pewnością przykuje najstarszy obiekt w zbiorach Działu – sumeryjska tabliczka z pismem klinowym powstała przed ponad czterema tysiącami lat w Mezopotamii. Inne obiekty ważne dla historii książki w Polsce to reprint najstarszego znanego polskiego druku – kalendarza astronomicznego na 1474 rok – czy tekst Jana Długosza wydrukowany w 1511 roku przez Jana Hallera. Prezentowane są też pierwsze współczesne polskie kroje pisma o charakterze narodowym zaprojektowane w dwudziestoleciu międzywojennym. Antykwę Jeżyńskiego zobaczyć można w jednej z niewielu książek zadrukowanych tym krojem w 1929 roku, zaś Antykwę Półtawskiego reprezentuje pierwsza publikacja złożona z jej wykorzystaniem w 1933 roku.
Od rękopisu, przez projekt graficzny i techniczny, aż do gotowej publikacji – pokazane zostały wszystkie etapy powstawania książki, w tym projektowane przez uznanych artystów okładki, obwoluty i ilustracje. Jest tu m.in. oryginalna ilustracja Tadeusza Gronowskiego do „Pana Tadeusza” z 1950 roku czy obwoluta ilustrowana przez Waldemara Świerzego. Zwiedzających z pewnością zaskoczy mnogość technik i rodzajów bogato zdobionych opraw – ręcznie malowanych i złoconych.
▶ Radio Wrocław „Dźwiękowa Historia” – 50 na 50. ➸
▶ Fotorelacja z konferencji prasowej i wernisażu ↡
Fot. A. Podstawka