Fot. A. Marzec
Prekursorski katalog autorstwa Tadeusza Fercowicza, kustosza w Dziale Kultury Technicznej MNWr, to blisko 1000 fotografii i 1200 zabytków, a wśród nich: 150 zamków, 90 kłódek, 37 skrzyń, 380 kluczy, 400 okuć… Trudno znaleźć lepsze kompendium wiedzy o budowie mechanizmów zamków i kłódek – od zasuwowego zamka homeryckiego, przez perskie kłódki szyfrowe, aż do zamka bębenkowego Yale. Ozdobne okucia, tajemnicze żelazne skrzynie skarbcowe, zachwycające weneckie kołatki. Najwyższy kunszt ślusarskiego rzemiosła na 400 stronach. Czytelnik wyruszy w wyjątkową podróż od starożytności do XIX i XX wieku.
Publikacja jest zwieńczeniem wieloletnich badań, kwerend, wypraw terenowych i wyjątkowej wystawy prezentowanej w Muzeum Narodowym w 2022 r. zatytułowanej „Żelazny świat”. Katalogi zabytków ślusarskich należą do rzadkości na polskim rynku wydawnictw dotyczących rzemiosła artystycznego, w ostatnim stuleciu wydano ich zaledwie trzy – tym bardziej warto przyjrzeć się tej publikacji!
Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu:
Katalogi zbiorów rzemiosła artystycznego są specjalnością Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Przesądza o tym nie tylko ich bardzo wysoki poziom naukowy, ale też fakt, że wielokrotnie przecierają szlaki w swoich dziedzinach. Co więcej, prezentują zabytki, które interesują liczną rzeszę kolekcjonerów.
Taki jest także katalog Tadeusza Fercowicza Żelazny świat. Zabytkowe zamki, klucze, kłódki, okucia, skrzynie, drzwi. Autor przedstawia opracowanie znacznego fragmentu zbioru Działu Kultury Technicznej MNWr, który dysponuje jedną z najobszerniejszych kolekcji zabytków ślusarskich w polskich zbiorach muzealnych. […] Najstarszym zabytkiem w kolekcji jest klucz pochodzący z epoki wikingów (lata 800–1050), a najmłodszym – kłódka pokazywana na Wystawie Ziem Odzyskanych w 1948 r. we Wrocławiu.
Zdecydowana większość zabytków ma śląskie pochodzenie i zapewne na Śląsku została wytworzona. Warto odnotować, że znacząca część kolekcji pochodzi z przedwojennego wrocławskiego muzeum Schlesisches Museum für Kunstgewerbe und Altertümer posiadającego bogate zbiory dawnego rzemiosła.
Prezentowane w niniejszym katalogu wyroby metalowe swoją klasą artystyczną i techniczną nie ustępują renomowanym artefaktom środkowoeuropejskim: niemieckim, czeskim czy austriackim.
Zachwyt wzbudzają takie zabytki, jak: niewielki zamek z 1720 r. o mistrzowsko grawerowanej pokrywie autorstwa wrocławskiego ślusarza miejskiego Alberta Nicolausa Spihrmana, bogato okute, wzorcowe, wręcz podręcznikowe, gotyckie drzwi z kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu, XVII-wieczna wrocławska beczka na żołd z wciąż działającym systemem rygli. Klasą samą w sobie jest brązowa kołatka weneckiego mistrza Alessandra Vittorii z 2. poł. XVI w.
Bogato zilustrowany obszerny wstęp przedstawia historię zamków i kłódek od starożytności do reprezentowanych w katalogu konstrukcji XIX-wiecznych. Część katalogowa została wyposażona w 11 schematów ilustrujących autorską terminologię budowy kluczy, zamków i kłódek stworzoną na podstawie licznych badań. Warto dodać, że terminologia ta nie jest zunifikowana, zatem głos autora poszerza badawczą perspektywę.
Jest to katalog prekursorski zarówno ze względu na obszerność zgromadzonego materiału zabytkowego zilustrowanego blisko tysiącem fotografii, jak i na poziom opracowania zagadnień technicznych dotyczących budowy mechanizmów zamków i kłódek. Warto podkreślić, że katalogi zabytków ślusarskich należą do rzadkości na polskim rynku wydawnictw dotyczących rzemiosła artystycznego. W ostatnim stuleciu wydano zaledwie trzy takie publikacje, ostatnią aż 40 lat temu.
Katalog Żelazny świat. Zabytkowe zamki, klucze, kłódki, okucia, skrzynie, drzwi jest owocem wieloletnich badań, kwerend terenowych i muzealnych, a zarazem zwieńczeniem zawodowej pasji autora. Stąd z tym większym przekonaniem rekomenduję go Państwu do lektury.
Publikacja dostępna jest w księgarni stacjonarnej w Muzeum oraz w sklepie internetowym. Polecamy ➸
■ Polecamy wpisy z cyklu Zoom na książki ➸
■ Zapraszamy również do lektury wpisów z cyklu ↡ Muzealnicy polecają ➸