W synagodze pod Białym Bocianem odbyła się konferencja prasowa zapowiadająca wystawę precjozów ze skarbca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu. Współorganizatorem projektu jest wrocławskie Muzeum Narodowe.
Zwiedzającym synagogę udostępnione zostaną dzieła sztuki złotniczej, które dotychczas nigdy nie były prezentowane szerszej publiczności, pozostają nawet nieznane gronu członków wspólnoty żydowskiej.
Jak powiedziała przewodnicząca zarządu Gminy Żydowskiej Klara Kołodziejska-Połtyn: „Dzięki uprzejmości i merytorycznemu wsparciu Muzeum Narodowego we Wrocławiu będziemy mogli pokazać na wystawie, którą mamy zamiar rozpocząć w listopadzie 2022, kilka cennych eksponatów. Przedmioty te, od wielu lat przechowywane w skarbcu, to dobra kultury żydowskiej – nasze wspólne dziedzictwo Ze strony Muzeum będziemy mieli ogromną pomoc i patronat, za co serdecznie dziękujemy”.
Fot. Arkadiusz Podstawka
Inicjatywa ma na celu przywrócenie istnienia Muzeum Żydowskiego we Wrocławiu, którego celem ponownie będzie gromadzenie i prezentowanie obiektów związanych z historią, kulturą i sztuką żydowskiej społeczności Śląska.
„Wspólnie jesteśmy w stanie przywrócić coś, co stanowi niezbywalny i trwały, a jakże ważny element tożsamości miasta” – powiedział dr hab. Piotr Oszczanowski. „Dlaczego Muzeum Narodowe we Wrocławiu? To właśnie Muzeum Narodowe we Wrocławiu przywróciło na fasadę katedry polskokatolickiej niezwykłą średniowieczną figurę Madonny z Dzieciątkiem, to Muzeum swoim wielkim zaangażowaniem doprowadziło po powrotu srebrnego ołtarza do katedry wrocławskiej. Jest orędownikiem stworzenia w Lubiążu Muzeum Michaela Willmanna, dzieliło radość ze wspólnotą luterańską – świętując 500-lecie formacji, zorganizowało wystawę »Moda na Cranacha«. Zatem w żaden sposób nie powinna nikogo dziwić nasza obecność tutaj, w synagodze. Poczuwamy się do pewnej powinności! Takie jest Muzeum Narodowe we Wrocławiu! Takie będzie! A dzięki życzliwości oraz współpracy ze społecznością gminy wyznaniowej dziś podejmujemy się dzieła kontynuacji. To, co skrywa skarbiec, jest świadectwem trwałego śladu obecności społeczności żydowskiej w wymiarze historycznym, a także artystycznym, materialnym. Dziękuję za zaufanie, wolę podjęcia niełatwego wyzwania przywrócenia tego fragmentu, czy też zwizualizowania, jak istotnym on był dla tożsamości, kultury, historii i specyfiki Wrocławia”.
Skarbiec Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu zawiera ponad sto zabytków, w tym wyroby ze srebra, tekstylia i liczne zwoje Tory. Srebrne przedmioty wykonane zostały przez złotników we Wrocławiu, Pradze, Wiedniu czy Berlinie. Prawdopodobnie są to pozostałości niegdyś bogatej kolekcji Muzeum Żydowskiego we Wrocławiu (1928–1938), które zostało ograbione podczas II wojny światowej. Dodatkowo część zbioru została przywieziona do Wrocławia po 1945 r. wraz z żydowskimi repatriantami z terenów dawnego Związku Radzieckiego.
Najbardziej wartościowe eksponaty, które przetrwały działania wojenne, znajdują się w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, jednak to, co zawiera skarbiec wrocławskiej Gminy, zasługuje nie tylko na zaprezentowanie szerszemu gronu odbiorców, ale przede wszystkim na przeprowadzenie badań historyczno-konserwatorskich.
Kurator przyszłej wystawy Jacek Witecki podkreślił: „mamy tutaj do czynienia z czymś bardzo intrygującym. Gdy po raz pierwszy obejrzałem zbiór obiektów przechowywanych w skarbcu Gminy Żydowskiej we Wrocławiu, byłem zaskoczony szerokim zakresem, jaki reprezentują te przedmioty. Naszym pierwszym zadaniem jako muzealników, konserwatorów będzie nadanie tym obiektom waloru wystawienniczego. Wstępnie wybraliśmy około 50 obiektów, które zostaną poddane zabiegom konserwatorskim. Wystawa będzie miała charakter rozwojowy i w miarę postępu prac będzie poszerzana. Są tu różne wspaniałe dzieła, niektóre sygnowane, dzięki czemu będzie je można przypisać określonym mistrzom złotniczym. Wiele z nich ma bardzo ciekawe sygnatury fundacyjne – co pozwoli zagłębić się w sprawy społeczności żydowskiej Wrocławia. Z pewnością czekają nas niezwykłe odkrycia”.
„Wystawa ta ma dwa aspekty – pierwszy to ciągłość pamięci. Ważne, by pamiętać, co działo się i jak wyglądało miasto w wieku XVIII, XIX i oczywiście XX. Żyjąc w wieku XXI, wspominamy o przeszłości. […] Drugi to wskazanie, że zaprezentowane przedmioty oprócz niewątpliwej wartości historycznej, mają również ważne znaczenie religijne. Wszystkie używane są podczas określonych świąt (m.in. wielki świecznik chanukowy) lub w czasie uroczystości – np. wskaźnik 1798 r., korony do zwojów Tory czy filigranowy pojemnik na wonności. To przedmioty skupione wokół najważniejszej świętości jaką w synagodze stanowi Tora” – powiedział Jerzy Kichler.
Z kolei Anatol Kaszen wspominał: „Jak te skarby przetrwały? Po wojnie, gdy zaczęła się we Wrocławiu organizować kongregacja wyznania mojżeszowego, zgłosił się były mieszkaniec miasta, dawny dozorca w synagodze, i przekazał informację o miejscu ukrycia tych zabytków, których nie zdążyli zniszczyć Niemcy. W pomieszczeniu dawnej stołówki zamurowane zostały za podwójną ścianą srebra ze starej i nowej synagogi (spalonej w czasie Nocy Kryształowej). […] Obecnie spełnia się moje marzenie jako historyka sztuki – dążenie do odtworzenia muzeum po wielu latach ma wreszcie szansę realizacji”.
Projekt realizowany będzie ze środków Gminy Wrocław oraz środków własnych Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu. Wystawie towarzyszyć będą liczne wykłady i koncerty muzyki żydowskiej.