W kolejnym odcinku opowieść o najstarszym synu Jagiełły – Władysławie, zwanym początkowo Jagiellończykiem, a od XIX w. Warneńczykiem.
Przydomek przywarł na stałe do młodego króla po jego śmierci w bitwie pod Warną 10 listopada 1444 r. – bohaterskiej, jak chcą jedni, lub wynikającej z lekkomyślności i młodzieńczej brawury, jak chcą drudzy.
Ale cofnijmy się nieco w czasie.
Władysław III był najstarszym synem leciwego – bo ponad 70-letniego – Jagiełły i Zofii Holszańskiej, siostrzenicy księcia litewskiego Witolda. Urodził się 31 października 1424 r. i po śmierci ojca jako 10-latek objął jego tron. W rzeczywistości regentem królestwa i opiekunem Władysława byli biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki oraz królowa Zofia.
Stronnictwa biskupa i matki króla konkurowały ze sobą, ale przewagę zyskał biskup. Niechętny „herezji” husyckiej, w bitwie pod Grotnikami pokonał zwolennika husytów Spytka z Melsztyna, który poległ. Niebezpieczne dla Korony Polskiej było nieposłuszeństwo młodszego brata Władysława – Kazimierza Jagiellończyka, który na przekór królowi i jego radzie ogłosił się wielkim księciem litewskim, zrywając unię polsko-litewską.
Od roku 1438 formalnie usamodzielniony Władysław III objął dwa lata później tron węgierski po śmierci króla Czech i Węgier Albrechta II. Przeniósł się na Węgry, co osłabiło jego władzę w Polsce.
Tam zaangażował w wojnę z Turcją. Należy pamiętać, że Imperium Osmańskie w XV w. prowadziło ekspansję na półwysep Bałkański, co spowodowało opór Węgier oraz mniejszych królestw, a także antytureckie zabiegi papiestwa oraz niektórych państw włoskich (m.in. Wenecji).
Mimo początkowych sukcesów militarnych na przełomie 1443–1444, zakończonych podpisaniem korzystnego pokoju z Turcją (w Segedynie), Władysław za namową legata papieskiego kardynała Cesariniego zerwał układ i podjął kolejną kampanię przeciw Turcji. Tym razem słabo przygotowana i mniej liczna od tureckiej armia pod wodzą Władysława poniosła klęskę w walnej bitwie pod Warną.
„Ostatni krzyżowiec Europy”, jak nazywano Warneńczyka, miał zginąć podczas szarży na ufortyfikowane ugrupowanie janczarów osłaniających sułtana. Ciała króla nie odnaleziono. Prawdopodobnie ograbione, spoczęło w miejscowej mogile zbiorowej, lecz brak namacalnych dowodów śmierci króla przyczynił się do powstania wielu pogłosek i legend na temat dalszych jego losów.
Jan Matejko poświęcił młodemu władcy kilka swoich prac – w 1881 r. namalował „Chrzest Władysława Warneńczyka w 1425 roku” Muzeum Narodowe w Warszawie, konny jego wizerunek akwarelowy oraz niewielki obraz z 1879 r. „Bitwa pod Warną” (Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie).
Na rysunku w Poczcie, zgodnie relacją Długosza, młodzieniec wykazuje podobieństwa do swego ojca (szczególnie kształt nosa, wysokie czoło i duże uszy). Bardzo młody wiek Władysława III podkreślony został delikatnym zarostem i „sypiącym się” wąsikiem. Odważne, a wręcz wyzywające spojrzenie długowłosego młodzieńca współgra z wyprostowaną postawą rycerza, gotowego dla walki za wiarę i wolność.
Podkreśla to oryginalny strój rycerski oraz miecz i kopia, na których spoczęły dłonie króla. Kształt dwudzielnego „sznurowanego” napierśnika pochodzi z pieczęci majestatycznej króla. Podwójny krzyż to godło Węgier, stylizowany na wzór z pieczęci i denarów Warneńczyka orzeł w koronie na tarczy herb Królestwa Polskiego. Zapona łącząca krawędzie płaszcza w kształcie równoramiennego krzyża z rozdwojonymi końcówkami (tzw. Cross Moline) symbolizuje Chrześcijaństwo oraz ideę jego obrony (symbol rycerzy krzyżowych stosowany od XIII wieku).
Grzegorz Wojturski
Ewa Halawa, Grzegorz Wojturski, Poczet królów polskich Jana Matejki, wyd. II, Wrocław 2019 ➸
Więcej wpisów ➸