Trzy korony i trzy lwy. Monety królów Szwecji, Danii i nie tylko

13 czerwca – 20 września 2015

Kuratorzy: Tadeusz Fercowicz, Magdalena Karnicka

Kilkadziesiąt monet wybijanych przez królów Szwecji, Danii i Polski można zobaczyć na kameralnej wystawie czasowej przygotowanej przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Ciekawostką jest moneta z XVII w. ważąca ponad 14 kilogramów.

Wystawa prezentuje monety wybijane przez królów Szwecji z dynastii Wazów, Wittelsbachów, Oldenburgów, Bernadotte; królów Danii, a także królów Polski z dynastii Wazów. Tytuł wystawy nawiązuje do przedstawianych na monetach herbów królestw Danii i Szwecji. Herbu królestwa Szwecji (trzech złotych koron na tle niebieskiej tarczy) używał w 1336 r. król Szwecji i Norwegii Magnus II Eriksson. Korony symbolizowały tytuł króla Szwecji, Norwegii i Skanii. Obecny na monetach duńskich herb Danii (trzy ukoronowane, błękitne lwy kroczące w słup) sięga czasów króla Waldemara I Wielkiego (panował w. l. 1146-1182).

Na wystawie można zobaczyć m.in. dalera z 1545 r. wybitego przez założyciela dynastii Wazów – Gustawa I Wazę (panował 1523-1560) oraz 2 marki srebrne z czasów panowania królowej Krystyny. Z Karolem X Gustawem wiąże się niezwykła w zbiorach muzealnych ważąca ponad 14 kg moneta płytowa z 1659 r. Takie monety bito w Szwecji w latach 1644 – 1776.

Ideą emisji tych monet była równowartość wagowa surowca miedzi, która równała się wartości srebra wyrażonego cyfrą nominału monety. Wartość miedzi w stosunku do srebra wynosiła 1:100, dlatego 1 daler miedziany musiał ważyć 100 razy więcej niż 1 daler srebrny – wyjaśnia Tadeusz Fercowicz, kurator wystawy. Geneza emisji monet płytowych związana jest z deficytem srebra. W wyniku wojen z odwiecznym wrogiem Szwecji Danią, przegrania wojny kalmarskiej (1611-1613), inflacji (800 % w latach 1590-1592), państwu brakowało srebra do emisji monet srebrnych.

Moneta płytowa 8 dalerów o nominale monety srebrnej; 1659; mennica w Avesta (Szwecja); 14,27 kg; wybita za panowania króla Szwecji Karola X Gustawa Wittelsbacha

Wśród pokazywanych eksponatów znalazły się również monety bite przez polskich Wazów, królów Polski i Szwecji: Zygmunta III, jego synów Władysława IV i Jana II Kazimierza oraz królewicza polskiego (syna Zygmunta III), biskupa wrocławskiego i płockiego Karola Ferdynanda Wazę (1613-1655). Świadectwem pretensji do tronu szwedzkiego jest używanie na monetach polskich Wazów godła Szwecji – trzech kron i tytułu dziedzicznego króla Szwecji.

Najstarsza na wystawie moneta – wybity w Londynie między 1024-1030 r. srebrny pens Kanuta Wielkiego, króla Anglii, Dani i Norwegii – przedstawia króla w nowatorskim, w stosunku do monet królów anglosaskich, ujęciu. Popiersie króla w hełmie (z profilu) nie naśladuje rzymskich wizerunków. Matką tego króla Wikinga była Świętosława (1060 – 1016) córka Mieszka I i Dobrawy, siostra Bolesława Chrobrego.

Awers (rekonstrukcja) srebrnego pensa króla Kanuta I Wielkiego (996/997 – 1035)

Srebrny talar koronny Zygmunta III Wazy; 1628; mennica w Bydgoszczy

Złoty dukat Karol Ferdynanda Wazy (1613-1655), królewicza polskiego, biskupa wrocławskiego i płockiego; 1632; mennica w Nysie

print