11 stycznia 2018 r. metropolita wrocławski arcybiskup Józef Kupny i prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz wraz z księdzem kanonikiem Pawłem Cembrowiczem, proboszczem parafii katedralnej, oraz Piotrem Oszczanowskim, dyrektorem Muzeum Narodowego we Wrocławiu, podpisali list intencyjny w sprawie rekonstrukcji ołtarza głównego katedry wrocławskiej. Deklaracja znalazła wyraz także w wyasygnowaniu przez miasto Wrocław oraz Fundację KGHM Polska Miedź stosownych środków finansowych, które pozwoliły zmierzyć się i zrealizować to historyczne przedsięwzięcie.
11 września 2018 r. umowę w sprawie rekonstrukcji słynnego ołtarza ufundowanego w 1589 r. przez biskupa wrocławskiego Andreasa Jerina podpisali Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu, oraz ksiądz kanonik Paweł Cembrowicz, proboszcz katedry pw. św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu.
20 grudnia 2019 r. manierystyczny srebrny ołtarz ukończony w 1591 r. przez złotnika Paula Nitscha oraz malarza Bartholomaeusa Fichtenbergera uroczyście powrócił na swoje pierwotne miejsce w katedrze wrocławskiej.
Fot. Arkadiusz Podstawka
To jeden z najbardziej spektakularnych powrotów wybitnego dzieła sztuki na swoje pierwotne miejsce, scalenie ocalałych fragmentów ołtarza i rekonstrukcja jego niezachowanych elementów, znanych z archiwalnej dokumentacji fotograficznej, w tym jego kwatery centralnej ze sceną Ukrzyżowania, oraz montażu całości w oryginalnym kształcie i rozmiarach.
W pracach, które pięć lat temu doprowadziły do powrotu do wrocławskiej katedry srebrnego ołtarza biskupa Andrasa Jerina, wzięli udział ze strony Muzeum Narodowego we Wrocławiu następujący pracownicy:
- Jacek Witecki, kurator wystaw „Skarbiec. Złotnictwo archikatedry wrocławskiej” (2017) i „Dwa ołtarze. Srebrne arcydzieła z wrocławskiej katedry” (2019)
- Marcin Sokolnicki, Pracownia Konserwacji Metali (zm. 2024)
- Mariusz Wierchowski, Pracownia Konserwacji Metali
- Franciszek Kosiński, Pracownia Konserwacji Mebli i Ram (zm. 2024)
- Paweł Jalowski, Stolarnia
- Małgorzata Slawiczek-Altman, Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby
- dr Agata Warszewska-Kołodziej, Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby
- Barbara Kicielińska, Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby
- Wiktoria Czyżewska, Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby
- Artur Jarkiewicz, Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby
- Marzena Mironowicz, Pracownia Konserwacji Malarstwa i Rzeźby
- Diana Jędrysek-Skotnicka, Pracownia Konserwacji Tkanin
- Daria Kordowska, Pracownia Konserwacji Papieru i Skóry
- Marta Niedbał, Pracownia Konserwacji Papieru i Skóry
- Piotr Ziółek, Sekcja ds. Realizacji Wystaw
- Krzysztof Kowalski, Sekcja ds. Realizacji Wystaw
- Dariusz Krauz, Sekcja ds. Realizacji Wystaw
- Krzysztof Mamaj, Sekcja ds. Realizacji Wystaw
- Andrzej Nawdziun, Sekcja ds. Realizacji Wystaw
- Wojciech Olszewski, Sekcja ds. Realizacji Wystaw
- Paweł Szytel, Sekcja ds. Realizacji Wystaw
- Marcin Banaś, Sekcja ds. Realizacji Wystaw
- Arkadiusz Podstawka, Pracownia Fotograficzna
- Jarosław Michał Gawron, Zespół ds. Produkcji Wystaw
- Filip Kuźniar, Zespół ds. Produkcji Wystaw
- dr hab. Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Dzisiaj, po pięciu latach, możemy uznać, że ten wielki wysiłek i zaangażowanie tak wielu ludzi, od gospodarzy katedry po władze miasta i mecenasów tego przedsięwzięcia, przyniósł oczekiwany efekt. Katedra wrocławska odzyskała jeden z najcenniejszych swoich zabytków, który jest wizytówką i chlubą miasta Wrocławia.
Jak mówi dyrektor MNWr Piotr Oszczanowski: „To było marzenie wielu, wielu osób. Przez lata wydawało się niemożliwe do zrealizowania. Jednak determinacja, otwartość i życzliwość pozwoliły przenieść przysłowiowe ‘góry’ imposybilizmu. Wspólnym wysiłkiem – właścicieli, muzealników, konserwatorów, urzędników miejskich i mecenasów – dokonała się rzecz wyjątkowa. Na swoje pierwotne miejsce powrócił ołtarz, który przez stulecia uznawany był za największy skarb wrocławskiej katedry. Chociaż przygotowania i prace trwały blisko trzy lata – na pewno ten czas nie był zmarnowany. Bo efekt przerósł nasze najśmielsze oczekiwania”.
Manierystyczny srebrny ołtarz z katedry wrocławskiej to jeden z najcenniejszych zabytków późnego renesansu na Śląsku. Ukończony został w 1591 r., a wykonali go – na zamówienie biskupa Jerina – dwaj renomowani artyści wrocławskiego manieryzmu: złotnik Paul Nitsch oraz malarz Bartholomaeus Fichtenberger.
Wzbudzające powszechny zachwyt i będące jedną z atrakcji Wrocławia dzieło zdobiło katedralne prezbiterium od 1591 do 1945 r. Zdemontowane przed oblężeniem Wrocławia, nigdy już nie powróciło na dawne miejsce – srebrne elementy złożono w katedralnym skarbcu, a malowane skrzydła przewieziono do jednej ze składnic muzealnych, potem do kościoła w Szamotułach. Dopiero po 20 latach wróciły do Wrocławia.
Wszystkie zachowane elementy ołtarza po raz pierwszy od 1944 r. zostały pokazane w 2017 r. na wystawie „Skarbiec. Złotnictwo archikatedry wrocławskiej” w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Następnie konserwatorzy MNWr zrekonstruowali ołtarz, odtwarzając m.in. wszystkie niezachowane elementy na podstawie archiwalnych zdjęć. Zrekonstruowany ołtarz zaprezentowany został w MNWr na wystawie „Dwa ołtarze”. 20 grudnia 2019 powrócił do wrocławskiej katedry.