Gdy myślimy o sztuce powstającej w okresie od XII do XVI wieku, większość z nas oczami wyobraźni widzi monumentalne świątynie, malowane wizerunki świętych oraz wspaniałe rzeźbione nastawy ołtarzowe… Czy to prawda? Najczęściej tak. Czy jedyna? Absolutnie nie!
Spróbujmy wspólnie porzucić bliską nam perspektywę europocentryczną i spojrzeć na wspomniany okres nieco szerzej, koncentrując się na dziedzictwie Afryki Subsaharyjskiej. Niezwykła, budząca zachwyt sztuka to w końcu nie tylko domena europejskiego kontynentu.
Jednak czy w przypadku Afryki słuszne jest stosowanie terminu średniowiecze, ukutego przecież dla kultury europejskiej?
Mimo iż kwestia ta od lat pozostaje dyskusyjna, podczas planowanych wykładów pojęcie to pomoże nam zakreślić ramy czasowe oraz uporządkować rozważania. Stosując je, musimy jednak mieć baczenie zarówno na łączącą się z nim ogromną rozpiętość czasową, jak i na zróżnicowanie afrykańskiego kontynentu.
W ramach nowego cyklu wykładów w Muzeum Narodowym we Wrocławiu serdecznie zapraszam na spotkania poświęcone sztuce Afryki Subsaharyjskiej, w ramach których wspólnie przyjrzymy się dziełom powstającym na tym kontynencie w czasie określanym jako epoka średniowiecza, niejednokrotnie jednak sięgając nieco dalej, do kolejnych stuleci, jak również do czasów nam współczesnych.
Proponowane wykłady, nie roszcząc sobie praw do całościowego ujęcia tych nierzadko niezwykle skomplikowanych zagadnień, stanowią efekt zainteresowań i fascynacji, którymi przyjemnością będzie móc się z Państwem podzielić.
Agata Stasińska, Galeria Sztuki XII–XV w.
Fot. M. Lorek (portret A. Stasińskiej); fragment brązu z Beninu (MET Museum, za: Wikipedia CC)
■ 26 marca 2022, godz. 16:00 – Sztuka Ife, czyli historia niezwykłych XX-wiecznych odkryć
Odnalezienie w 1938 roku na terenie Nigerii niezwykle kunsztownych odlanych z brązu głów było jednym z najważniejszych dla sztuki afrykańskiej wydarzeń. Wpłynęło ono również na dotychczas ukształtowane na nią spojrzenie, niejednokrotnie wprawiając w zdumienie osoby wiążące ją jedynie z wykonywanymi w drewnie, o wiele prostszymi w swych formach obiektami.
Precyzja, z jaką stworzone zostały wspomniane przedstawienia, jak również kolejne, łączone z Ife obiekty – ich wysoki poziom technologiczny oraz niezwykły, subtelnie idealizowany realizm – sprawiają, że do dziś budzą one zachwyt. Przyjrzenie się historii tych niezwykłych znalezisk stanowić będzie punkt wyjścia dla opowieści o genezie sztuki Ife, jej cechach oraz znaczeniu.
23 kwietnia 2022, godz. 16.00 – Królestwo Beninu – afrykańska potęga oraz współczesne losy jej sztuki
Tocząca się wokół tzw. brązów z Beninu dyskusja od wielu lat rozpala media, raz po raz zwracając naszą uwagę na istotną kwestię restytucji dzieł sztuki pozaeuropejskiej. Programy i artykuły mierzące się z tym tematem opatrywane są przyciągającymi wzrok zdjęciami odlanych z niezwykłą precyzją rzeźb oraz ozdobionych figuralnymi scenami plakiet. Czym jednak było Królestwo Beninu? Jak wyglądało w okresie swojego rozkwitu? Co doprowadziło do jego upadku i sprawiło, że wiązane z nim niezwykłe dzieła sztuki zdobią obecnie ekspozycje licznych muzeów na całym świecie?
Próbie odpowiedzi na te pytania poświęcony zostanie kwietniowy wykład, podczas którego będziemy mieli okazję zarówno przyjrzeć się pochodzącym z Królestwa Beninu dziełom, jak też zastanowić nad wciąż toczącą się dyskusją związaną ze zwrotami zagrabionych dzieł sztuki.
21 maja 2022, godz. 12.00 – Sztuka afroportugalska, czyli dzieła z kości słoniowej na styku kultur afrykańskiej i europejskiej
Już około połowy XV wieku portugalscy żeglarze opłynęli ujście Senegalu i dotarli do Gwinei, co niedługo później pozwoliło na otwarcie nowego rozdziału w kontaktach europejsko-afrykańskich. Z tymi wydarzeniami ściśle wiązały się również łączące oba kontynenty stosunki handlowe – Europejczycy nie tylko bowiem przywozili towary ze sobą, lecz również powracali do ojczyzny z tymi nabytymi w trakcie zamorskich podróży.
Wśród wspomnianych obiektów szczególną uwagę zwraca grupa dzieł stworzonych z niezwykle cennego materiału – kości słoniowej. Wykonywane były one z wyjątkowym kunsztem i precyzją przez afrykańskich artystów działających na zlecenie Portugalczyków. Odpowiadając gustom zamawiających, dzieła te tworzone były w oparciu o bliską im, europejską ikonografię, co też sprawia, że do dziś stanowią one fascynujące połączenie dziedzictwa obu kontynentów.
Wykłady odbywają się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, wstęp wolny.