Dzięki inicjatywie dyrektora Muzeum Narodowego we Wrocławiu kamienny posąg dawnej władczyni Głogowa pokazywany będzie od września 2023 w głogowskim Muzeum Archeologiczno-Historycznym. Wcześniej rzeźba zaprezentowana zostanie mieszkańcom miasta podczas Dni Głogowa, które odbędą się w dniach 4–5 czerwca br.
Fot. M. Lorek
„To wyjątkowe wydarzenie, które zdarza się raz na kilkadziesiąt lat, dla nas mieszkańców ma szczególne znaczenie! Ja osobiście bardzo przeżywam powrót Salomei, tak jakby bliska osoba wróciła” – mówił podczas konferencji prasowej prezydent Głogowa Rafael Rokaszewicz.
Fot. M. Lorek
„Jesteśmy świadkami wydarzenia historycznego. Powraca dzieło z końca XIII w. – jedna z najcenniejszych kreacji sztuki średniowiecznej w Polsce, jedyna rzeźba świecka z tego okresu, która się zachowała” – powiedział dr hab. Piotr Oszczanowski, dyrektor MNWr. „Jest to swoiste zadośćuczynienie za dramat, jakiego doświadczyło to miasto. Chcemy oddać hołd tym, którzy odbudowywali to miasto, uczynili go pięknym”.
„To odważna decyzja” – mówił dyrektor Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie Waldemar Hass. „To piękny i wymowny przykład współpracy muzealników. Kluczowa rola przypadła tu Muzeum Narodowemu we Wrocławiu, na czele z jego dyrektorem prof. Piotrem Oszczanowskim. Bez jego osobistego zaangażowania, życzliwości oraz – trudnej do przecenienia – decyzji o przeniesieniu tego obiektu, który – przypomnijmy – jest własnością Muzeum Narodowego we Wrocławiu, nie byłoby tego wydarzenia”.
Posąg Salomei powstał wkrótce po 1290 r. i wystawiony został w kolegiacie w Głogowie. W okresie baroku z niejasnych przyczyn ukryto go w głębokiej niszy prezbiterium, a następnie… zasłonięto. W czasie bombardowania Głogowa kolegiata została zniszczona, a dzieło zostało odkryte.
W roku 1950 rzeźba trafiła do zbiorów MNWr i jeszcze w tym samym roku wypożyczona została do Muzeum Narodowego w Poznaniu. Po ponad 70 latach – dzięki porozumieniu i współpracy między trzema instytucjami – Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Głogowie – powróciła do Głogowa jako depozyt MNWr.
Posąg Salomei w zniszczonej kolegiacie w Głogowie. Wśród pozujących do zdjęcia, tuż poniżej figury, ks. prof. Szczęsny Dettloff
Źródło: www.shs.pl/wp-content/uploads/2012/01/Dettloff-biogram.pdf
Oto, co o niezwykłej historii tej kamiennej rzeźby pasjonująco pisze Agata Stasińska z Galerii Sztuki XII–XV w. Muzeum Narodowego we Wrocławiu ↡
Jej historia sięga czasów wkrótce po 1290 r., kiedy dzieło to – przypisywane rzeźbiarzowi z pracowni Mistrza Ołtarza Marburskiego – wystawiono w chórze kolegiaty pw. Najświętszej Marii Panny w Głogowie. Obok niej ustawiono równie monumentalne przedstawienie Konrada I, księcia głogowsko-bytomskiego, męża Salomei. Ustawienie w prezbiterium kamiennych posągów świeckich dobrodziejów było wielką nobilitacją.
Jak wynika z przekazów, figury małżonków w okresie baroku postanowiono rozdzielić – od tej pory wnętrze świątyni zdobiło jedynie przedstawienie Konrada I, które przeniesione zostało pod chór muzyczny. Lokalizacja ta sprawiła jednak, że statua została doszczętnie zniszczona w 1831 r., gdy zawaliła się wieża kolegiaty. Posąg Salomei natomiast z niejasnych przyczyn ukryto w głębokiej niszy prezbiterium, a następnie… zasłonięto stallami i obrazami. Jak się jednak zdaje, to właśnie uratowało ten niezwykły zabytek. Upamiętniający księżną posąg został bowiem odkryty w spalonej kolegiacie głogowskiej dopiero po zakończeniu II wojny światowej.
Fotografie za: G. Chmarzyński, Sztuka miast sławi ród książęcych mecenasów, [w:] Dolny Śląsk, pod red. K. Sosnowskiego i M. Suchockiego
Część pierwsza, II: Szlakiem wędrowca. Ziemia głogowska, Ziemie Staropolski, pod red. Z. Wojciechowskiego, t. 1, Poznań 1948, s. 358, 359.
W roku 1950 głogowską statuę przeniesiono do Muzeum Państwowego we Wrocławiu (obecne Muzeum Narodowe). Na tym jednak wędrówka księżnej Salomei wcale się nie zakończyła, bowiem jeszcze w tym samym roku dzieło to wypożyczone zostało do Muzeum Narodowego w Poznaniu – początkowo wyeksponowano je w podziemiach ratusza. W poznańskim muzeum zabytek został scalony, a w kolejnych latach przeszedł gruntowną konserwację.
Choć fakt przeniesienia figury do Poznania z pozoru może wydawać się zaskakujący, dla głogowskiej księżnej stanowił pewnego rodzaju… powrót do domu rodzinnego. Salomea, najstarsza z córek Władysława Odonica, była bowiem księżniczką wielkopolską. Co więcej, jej zaślubiny z Konradem I, za którego wydana została w roku 1249, odbyły się właśnie w katedrze poznańskiej.
Mimo iż w Poznaniu Salomea spędziła wiele dziesięcioleci, w Głogowie nie została zapomniana. A wręcz przeciwnie. Liczne wydarzenia związane z jej osobą, jak też wciąż podkreślany ścisły związek z tamtejszą kolegiatą poświadczają, iż księżna – nawet nieobecna „fizycznie” – wciąż pozostawała w pamięci głogowian.
Porozumienie oraz ścisła współpraca między trzema instytucjami – Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Głogowie – sprawiły, iż pod koniec maja 2023 roku kamienny posąg Salomei ponownie wyruszył w drogę.
Pod opieką specjalistycznej firmy transportowej rzeźba przewieziona została do Głogowa – tym razem jednak nie do kolegiaty, lecz do specjalnie przygotowanej dla niej sali ekspozycyjnej w tamtejszym Muzeum Archeologiczno-Historycznym. To niełatwe zadanie (księżna – choć nie wypada o tym mówić – waży 465 kilogramów!) zakończyło się pełnym sukcesem, a głogowianie świętować będą mogli powrót Salomei do dawnych włości.