Odsłonięcie popiersi wybitnych dyrektorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz premiera dwóch pierwszych tomów cyklu wydawniczego „Przypadki Wrocławskich Muzealników” – wydarzenia te uświetniły obchody 75. rocznicy powołania wrocławskiego Muzeum Narodowego.
28 marca 1947 r. decyzją Ministerstwa Kultury i Sztuki powołane zostało Muzeum Państwowe we Wrocławiu. Na początku składało się z 7 działów: Prehistorycznego, Historycznego, Etnograficznego, Sztuki Zdobniczej, Galerii Sztuki, Działu Przyrodniczego (z oddziałami Zoologicznym, Botanicznym i Geologicznym) oraz Biblioteki. W skład pierwszego zespołu merytorycznego wchodziły cztery osoby: dr Jerzy Güttler (były dyrektor Galerii Miasta Lwowa), mgr Józef Gębczak, mgr Maria Starzewska i dr Marian Haisig. W tym czasie zatrudniono również konserwatora zabytków Stefana Stańkowskiego oraz pierwszego woźnego muzealnego – Józefa Balickiego, długoletniego pracownika muzeów lwowskich.
Muzeum Państwowe otwarte zostało dla publiczności 13 lipca 1948 r., w 1950 r. zmieniło nazwę na „Śląskie”, w 1970 r. otrzymało nazwę „Narodowego”, a od 1 lutego 2022 r. stało się instytucją państwową prowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Fot. Arkadiusz Podstawka
„Gdy dzisiaj, 28 marca 2022 r., obchodzimy tę wyjątkową rocznicę, to zwracamy się w stronę przeszłości, doceniamy trud pracy i efekty aktywności zawodowej już kilku pokoleń wrocławskich muzealników” – powiedział dr hab. Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu. „To oni tworzyli podwaliny tej instytucji, organizowali wspaniałe wystawy i uczynili z tego muzeum jedną z najważniejszych instytucji kultury w mieście, regionie i kraju. Ta pamięć, idąca w parze z podziwem dla wytrwałości, pracowitości, kreatywności i wiedzy naszych poprzedników, sprawia, że pragniemy oddać im stosowny hołd. Przybiera on postać – tak, jak w przypadku wybitnych dyrektorów muzeum: dr Marii Starzewskiej i Mariusza Hermansdorfera – pomników, czy też – gdy prezentujemy najznamienitsze osobowości naszego muzeum: dr Bożenę Steinborn i Danielę Stankiewicz – edycji książkowych ich osobistych wspomnień. W ten sposób nie tylko chcemy dobitnie zwrócić uwagę na fakt, jak wiele im zawdzięczamy. Zależy nam także na tym, aby byli oni – poprzez swoje życie, doświadczenie zawodowe, niezliczone sukcesy – zawsze obecni w naszej codziennej pracy. Każdy z nich to primus inter pares wrocławskich muzealników, z których jesteśmy szczególnie dumni”.
Popiersia dr Marii Starzewskiej i Mariusza Hermansdorfera odsłonięte zostały w holu głównym Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Ich autorem jest rzeźbiarz Tomasz Wenklar, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W uroczystości udział wzięły rodziny Marii Starzewskiej i Mariusza Hermansdorfera.
Seria wydawnicza „Przypadki Wrocławskich Muzealników” ma „upamiętniać tych, którzy przez wiele lat byli związani z Muzeum Narodowym we Wrocławiu, tu pracowali, tworzyli historię tej instytucji. Poszczególne pozycje serii będą zawierały wspomnienia autobiograficzne tytułowych postaci bądź wspomnienia ich przyjaciół, znajomych i współpracowników, opowiadające nie tylko o życiu zawodowym, ale też prywatnym, o sposobie odnajdywania się w nowej rzeczywistości, wyzwaniach i spełnionych marzeniach. Historie niezwykłe, bo i ich bohaterowie to osoby wyjątkowe. Zawdzięczamy Im tak wiele, że poprzez naszą serię wydawniczą pragniemy zachować Ich ślad w naszej pamięci. Ślad osobisty, nieraz bardzo intymny, po prostu szczery i prawdziwy.
Fragment Przedmowy Piotra Oszczanowskiego, dyrektora Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Fot. Arkadiusz Podstawka
„Tak jak imperatorzy rzymscy uwiecznieni zostali w dziele Swetoniusza, a artyści renesansu utrwaleni w pamięci pokoleń przez Giorgio Vasariego, tak i Muzeum Narodowe we Wrocławiu doczekało się biografii nieprzeciętnych muzealniczek i muzealników, którzy tworzyli historię tej instytucji” – powiedział dr Rober Heś, redaktor cyklu. „Muzeum bowiem to nie tylko gmach, wystawy i eksponaty, ale przede wszystkim ludzie, których wieloletniej pracy i zaangażowaniu zawdzięczamy możliwość poznawania i podziwiania wspaniałych dzieł sztuki i rzemiosła. Mamy ogromną przyjemność zaprezentować Państwu dwa pierwsze tomy nowej serii wydawniczej Muzeum Narodowego we Wrocławiu »Przypadki Wrocławskich Muzealników«, których bohaterkami i autorkami są Bożena Steinborn i Daniela Stankiewicz. Dzięki ich wspomnieniom możemy nie tylko zajrzeć za kulisy wystaw i pracowni muzealnych, ale przede wszystkim poznać marzenia, rozterki i zmagania się z nie tylko muzealną rzeczywistością. Bohaterkami i bohaterami następnych tomów serii będą kolejne wyjątkowe postaci, które zbudowały historię naszego muzeum: Maria Starzewska, Anna Ziomecka i Mariusz Hermansdorfer”.
Dr Maria Starzewska (1907–2004) – wybitna specjalistka w dziedzinie muzealnictwa, badaczka i popularyzatorka rzemiosła śląskiego. Pracowała w Muzeum Narodowym we Wrocławiu od 1948 r., biorąc udział w tworzeniu tego Muzeum po II wojnie światowej oraz innych muzeów wrocławskich. Organizatorka i wieloletnia kierowniczka Działu Rzemiosł Artystycznych. W latach 1958–1969 pełniła obowiązki dyrektorki Muzeum. Wniosła ogromny wkład w reorganizację instytucji oraz w powstanie i działalność muzeów regionalnych Dolnego Śląska.
Mariusz Hermansdorfer (1940–2018) był wybitnym specjalistą w dziedzinie muzealnictwa, krytykiem i popularyzatorem sztuki współczesnej w Polsce i za granicą. Stworzył najbardziej reprezentacyjną kolekcję sztuki współczesnej w muzealnych zbiorach polskich. W latach 1988–1998 opracował i zorganizował kilkadziesiąt wystaw sztuki współczesnej w kraju i za granicą, m.in. działy polskie na Międzynarodowym Biennale w Sao Paulo (Brazylia 1989), Międzynarodowym Festiwalu Malarstwa w Cagnes-sur-Mer (Francja 1989–1996), Międzynarodowym Triennale Sztuki w New Delhi (Indie 1991–1998).
Dr Bożena Steinborn (urodzona w roku 1930 w Warszawie) praktykowała we Wrocławiu wiedzę muzealnika na wszystkich stopniach tej profesji (asystent działu oświatowego, asystent, adiunkt i kustosz działu malarstwa, wicedyrektor do spraw naukowych). Po powrocie do Warszawy pracowała w Zamku Królewskim i w Muzeum Narodowym. Opracowała kilka monografii miejscowości dolnośląskich, zaprojektowała wystawę i międzynarodową konferencję poświęconą malarstwu śląskiemu XVI w., wprowadziła sztukę Michaela Willmanna do polskiej nauki. Stworzyła stałą galerię nowożytnego malarstwa europejskiego w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
Daniela Stankiewicz (urodzona w roku 1928 w Wilnie) w latach 1948–1952 studiowała konserwatorstwo na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. W latach 1956–1983 pracowała w Muzeum Narodowym we Wrocławiu jako główny konserwator zabytków i od podstaw stworzyła muzealną pracownię konserwatorską. W czasie swojej pracy zawodowej dokonała wiele znaczących i ciekawych odkryć, z których najbardziej spektakularne miało miejsce w 1961 roku, a dotyczyło fałszerstwa obrazu Lukasa Cranacha Starszego „Madonna pod jodłami” z wrocławskiego pałacu biskupiego na Ostrowie Tumskim.
Tomasz Wenklar (urodzony w roku 1977 w Katowicach, zamieszkały w Tychach) – absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1998–2003). Według Wenklara celem rzeźby jest zatrzymanie w czasie i pamięci tego, co odchodzi i przemija. Stąd prace poświęcone Hendrixowi, Riedlowi, Nalepie, Witkacemu czy Kilarowi. Dla Wrocławia stworzył dwa pomniki: Wojciecha Korfantego i Ignacego Jana Paderewskiego, a także tablicę upamiętniającą koncert Paderewskiego. Jest również autorem popiersia Paderewskiego w sali sesyjnej ratusza oraz Wojciecha Kossaka w holu Muzeum „Panorama Racławicka”.