W salach wystaw czasowych w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego we Wrocławiu trwa intensywny montaż wystawy „Rubens na Śląsku”.
Będzie to pierwsza w historii ekspozycja prezentująca wyrazy fascynacji sztuką genialnego Petera Paula Rubensa (1577–1640) na ziemiach historycznego Śląska.
Fot. M. Lorek
Przyjechały między innymi obrazy z pałacu w Sulisławiu na Opolszczyźnie, które są przykładem ponadczasowej, trwającej od XVII w. mody i miłości do Rubensa, a także chęci posiadania jego dzieł. Temu marzeniu ulegali wieki temu wrocławscy i śląscy kolekcjonerzy, jak widać – także i ci nam współcześni.
Fot. A. Podstawka
Tak o obrazach mówi współkurator wystawy Piotr Oszczanowski:
Te dwa obrazy to bezsprzecznie bardzo udane kopie prezentujące pełnię talentu Rubensa. Jeden z nich ukazuje bukoliczną, acz pełną symboliki scenę zabawy malutkiego Chrystusa z równie młodym św. Janem Chrzcicielem oraz dwoma aniołkami (oryginał obrazu z lat 1615–1620 znajduje się w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu).
Drugi jest jednym z najbardziej wstrząsających komentarzy Rubensa dotyczących skutków wojny trzydziestoletniej w Europie, największego i najokrutniejszego konfliktu zbrojnego, jaki doświadczył ten kontynent.
Dzieło z lat 1637–1638, powstałe na krótko przed śmiercią Rubensa, jest często określane mianem jego artystycznego testamentu i jakże świadomego napomnienia. Jego oryginał – namalowany dla wielkiego księcia Toskanii Ferdynanda II Medyceusza – jest przechowywany we florenckiej galerii Palazzo Pitti. Ukazuje horror wojny, jej zgubne i tragiczne konsekwencje, bezmiar okrucieństwa, jakie dotknęło Europę.
To wstrząsające świadectwo bezrozumnych poczynań Marsa i Alekto, bogini nieubłaganego gniewu. Ich ofiarami są nie tylko ludzie i ich uczucia (na obrazie obecna jest odtrącona Wenus), ale też wszelka sztuka i kultura. Wszak, gdy grzmią działa, to milczą Muzy. To czas, kiedy – i to widzimy na obrazie – podeptane zostały wszelkie atrybutu Pokoju i Zgody. Są to leżące na ziemi – porzucony kaduceusz i złamana gałązka oliwna.
Wśród tego wojennego chaosu jawi się wznosząca błagalnie ku górze ręce zrozpaczona i obolała kobieta w czarnym stroju, z poszarpanym welonem, pozbawiona klejnotów i wszelkich ozdób. To nieszczęsna i cierpiąca Europa. Przygnębiający, smutny i do bólu szczery obraz bardzo już sędziwego Rubensa.
Fot. M. Lorek
Zespół Realizacji Wystaw MNWr ma też już za sobą najtrudniejszy demontaż – obraz Ukrzyżowanie Chrystusa i Msza za dusze czyścowe według Rubensa przyjechał z bazyliki św. Jakuba St. Apostoła i św. Agnieszki w Nysie.
Demontaż trwał kilka godzin i wymagał ustawienia rusztowania fasadowego i użycia specjalnej techniki, by wydobyć obraz. Na czas wystawy w ołtarzu prezentowana jest reprodukcja.
Odbyły się również przyjazdy dzieł z Muzeum Narodowego w Warszawie, Zamku Królewskiego na Wawelu oraz muzeów w Budapeszcie, Hamburgu i Berlinie oraz holenderskim ‘s-Hertogenbosch.
Fot. M. Lorek
Najtrudniejszym montażem wystawy było rozwieszenie monumentalnej tapiserii z XVII w. To również jedna z największych sensacji „Rubensa na Śląsku” – bezcenne dzieło wróciło do Wrocławia po 80 latach!
Tapiseria powstała w brukselskim warsztacie, którym kierował Frans I van den Hecke (1594/5–1675). Artyście zawdzięczać można „przetłumaczenie” na język tkaniny genialnych wzorców (tzw. kartonów) autorstwa Rubensa. Tu za wzór posłużyła kompozycja Śmierć rzymskiego konsula Publiusza Decjusza Musa. Dzieło pełne jest barokowej ekspresji, patosu i niekwestionowanego piękna.
Tapiseria trafiła do Wrocławia w 1941 r. Została zakupiona w Holandii i przekazana do zbiorów Śląskiego Muzeum Rzemiosł Artystycznych i Starożytności. Oczywiście był to czas wojny, a Holandia znajdowała się pod hitlerowską okupacją. Muzealnicy z całych Niemiec jeździli do Holandii i Belgii i po atrakcyjnych cenach wykupowali bezcenne dzieła sztuki.
We Wrocławiu tapiseria nie zagościła jednak długo. Została ewakuowana do składnicy muzealnej w Henrykowie, gdzie szczęśliwie przetrwała działania wojenne. 27 sierpnia 1945 r. przewieziona została do Zamku Królewskiego na Wawelu. Teraz – po 80 latach – ponownie można ją oglądać w stolicy Dolnego Śląska.
Wystawa „Rubens na Śląsku” czynna będzie dla zwiedzających od 31 maja 2025. Zapraszamy!