W zbiorach Gabinetu Dokumentów przechowywana jest interesująca kolekcja plakatów polskich sprzed 1939 r. Artystycznie opracowane druki przypominają wydarzenia, które odbywały się w latach dwudziestych i trzydziestych XX w., w niepodległej już Rzeczypospolitej. Jeden z nich dotyczy Wystawy Książki Polskiej zorganizowanej w Warszawie w listopadzie 1924 r.
Trzeba wiedzieć, że w okresie międzywojennym polskie księgarstwo rozwijało się bardzo prężnie. Wydawca i księgarz Jakub Mortkowicz (1876–1931) był jednym z promotorów książki polskiej za granicą. Brał udział w wielu zjazdach, reprezentując interesy polskich wydawców i przedstawiając dorobek polskiego księgarstwa. Przygotowywał również liczne prezentacje książek polskich za granicą. Zależało mu bardzo na podniesieniu poziomu kultury wydawniczej i edytorskiej w Polsce. W 1928 r. opublikował broszurkę „Książka polska jako czynnik międzynarodowy i propagandowy”. Wystawy książki polskiej pełniły także ważną rolę w krzewieniu oświaty nad Wisłą.
Niektóre z nich miały charakter wybitnie artystyczny. We wrześniu 1924 r. w Muzeum Książki w Lipsku odbyła się wystawa książki i grafiki polskiej. Zaprezentowano tam m.in. prace graficzne Zofii Stryjeńskiej, Władysława Skoczylasa, Józefa Pankiewicza czy Leona Wyczółkowskiego. Również w kraju organizowano pokazy polskiej książki.
W listopadzie 1924 r. w Warszawie miała miejsce trzecia Wystawa Książki Polskiej. Wydarzenie to reklamował plakat znajdujący się w naszych zbiorach. Wykonany został bardzo pracochłonną techniką litografii. Przedstawia „martwą naturę”, na którą składają się książki i zapalony kaganek. Symbolika ta związana jest z oświatą, którą krzewić miały właśnie książki.
Autorem plakatu jest Edmund Bartłomiejczyk – jeden z bardziej cenionych grafików okresu międzywojnia. Poza grafiką użytkową (banknoty, znaczki pocztowe, plakaty, pocztówki) zajmował się również malarstwem ściennym i rysunkiem. W 1925 r. na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu otrzymał złoty medal w dziale sztuki i plakatu. Rok później objął pierwszą w Polsce katedrę grafiki użytkowej w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie.
Bartłomiejczyk był również jednym kilkudziesięciu artystów, którzy w latach trzydziestych XX w. brali udział w dekoracji polskiego transatlantyku MS Piłsudski. Artysta ozdobił kabiny klasy turystycznej oraz opracował graficznie karty menu.
W latach dwudziestych XX w., dzięki takim osobom jak Jakub Mortkowicz, książka polska była dobrze znana poza Polską. W 1925 r. na wystawie we Florencji dział polski zwracał powszechną uwagę zwiedzających. Włoska prasa nazywała go „klejnotem”, a sposób prezentacji książek i grafik robił doskonałe wrażenie.
Z kolei na zorganizowanej w 1927 r. w Lipsku Międzynarodowej Wystawie Zdobnictwa Książkowego udało się zaprezentować osiągnięcia artystów książki, drukarzy i wydawców niepodległej Polski. Dział polski wyróżniał się oryginalnością, którą osiągnięto poprzez dobór koloru ścian i dolnego fryzu, przez odpowiednie rozmieszczenie specjalnie zaprojektowanych gablot oraz użycie jako górnych dekoracyjnych fryzów kilku wydawnictw w całości oprawnych w ramki z surowego drewna. Dzięki dziełom Stryjeńskiej czy Sichulskiego podkreślono oryginalność polskiej książki, która swą rozpoznawalność zyskiwała poprzez pierwiastki ludowe obecne w zdobnictwie książkowym.
Beata Stragierowicz, kustosz w Gabinecie Dokumentów MNWr
— #zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸