Monety i medale powszechnie postrzegane są jako obiekty jednolite, jednoczęściowe. Ale od XVI wieku produkowane były również tzw. numizmaty śrubowe, które składały się z dwóch części, a w ich środku umieszczano miniatury malowane farbami olejnymi, które z czasem zastąpiono grafikami.
Początkowo jako „opakowanie” wykorzystywane były monety, głównie obiegowe srebrne talary, które były przepoławiane i gwintowane. Powstawały one w Niemczech, przede wszystkim w wytwórniach w Augsburgu i w Norymberdze, na terenie krajów wchodzących w skład Cesarstwa Habsburgów, we Francji, Wielkiej Brytanii, Włoszech, a także poza Europą – w Chinach. Zamawiano je z okazji ślubów, chrztów, wydarzeń historycznych, niektóre zawierały sceny religijne. Na początku XVIII wieku talary śrubowe zostały zastąpione medalami śrubowymi.
Fot. W. Rogowicz
Jednym z twórców wyspecjalizowanych w produkowaniu takich medali w XVIII w. był, działający w Augsburgu, Abraham Remshart (Remshard, Ramshart) młodszy (ok. 1707–1790), który jest autorem m.in. medalu śrubowego Fryderyka Wielkiego, upamiętniającego wojnę siedmioletnią.
Fot. W. Rogowicz
We wnętrzu egzemplarza tego medalu ze zbioru Muzeum Narodowego we Wrocławiu znajduje się osiemnaście ręcznie kolorowanych akwafort. Dwie przynależą do wewnętrznych stron medalowego wieczka i przedstawiają księcia Fryderyka Henryka Ludwika – brata Fryderyka Wielkiego, generała podczas wojny siedmioletniej na tle sceny bitewnej oraz huzara z 5. Pułku. Szesnaście kolejnych, połączonych ze sobą, ponumerowanych i podpisanych, prezentuje wydarzenia wojenne – zarówno te wygrane, jak i przegrane przez armię króla pruskiego: bitwę pod Lowosicami (Lobositz), mapę z przedstawieniem położenia wojsk pod Pirną, dwukrotnie bitwę pod Pragą, bitwy: między Planianem a Kolinem, koło Welawy (Wehlau) – znaną jako bitwa pod Gross-Jägersdorf, pod Rossbach, pod Wrocławiem, pod Lutynią, oblężenie Świdnicy przez wojska pruskie oraz hołd oddany królowi pruskiemu po zdobyciu tej twierdzy przez armię Fryderyka II, przepędzenie wojsk rosyjskich przez armię pruską w okolicach Kostrzynia, oblężenie Kołobrzegu, bitwę pod Hochkirch, oblężenie Nysy przez wojska austriackie oraz oblężenie Drezna przez armię pruską.
Fot. W. Rogowicz
W XIX w. do wnętrz medali śrubowych wkładano także kartki z różnymi tekstami. Przykładem tego jest obiekt z kolekcji Muzeum, autorstwa norymberskiego medaliera Johanna Thomasa Stettnera (1786–1872), związany z koalicją antynapoleońską Austrii, Prus i Rosji.
Magdalena Karnicka, kustosz w Dziale Numizmatyczno-Sfragistycznym MNWr
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸