W zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu przechowywana jest kolekcja kilkudziesięciu reprezentacyjnych i pamiątkowych śląskich barokowych pucharów i szklanic. Śląsk był w czasach baroku centrum europejskiej sztuki rzeźbienia w szkle.
Przedstawiam Państwu zabytek najbardziej okazały, zdobiony mistrzowską dekoracją przez nieznanego mistrza w Cieplicach przedstawiającą panoramę Wrocławia i herb miasta. Puchar powstał w słynnej hucie szkła luksusowego w Weißbach (Biały Potok, na obszarze dzisiejszej Szklarskiej Poręby) w latach 40. XVIII w.
Został uformowany z doskonałej jakości masy szklanej, o specjalnej recepturze opracowanej przez mistrzów ze szklarskiego rodu Preusslerów, który prowadził hutę już od początku XVII w.
Huta należała do hrabiów Schaffgotsch, właścicieli znacznych dóbr w Kotlinie Jeleniogórskiej. Wykonywano w niej szkła stołowe na potrzeby hrabiów oraz drogie przedmioty pamiątkowe zamawiane na specjalne okazje.
Nasz puchar, ufundowany przypuszczalnie przez wrocławskich rajców, mógł być takim upamiętnieniem ważnego dla Wrocławia wydarzenia.
Na czaszy pucharu cieplicki mistrz wyrzeźbił wgłębnie małym kółkiem miedzianym miniaturową panoramę Wrocławia.
Przedstawia ona widok miasta otoczonego murem i bastejami: od kościoła św. Mikołaja z lewej, poprzez centralnie widziany kościół św. Elżbiety, nieco przesłonięty przez kościół św. Zbawiciela przed murami miasta (na obecnym placu Czystym, spalony w 1854 i nieodbudowany), gmach ratusza i kościół św. Magdaleny, do widoku katedry na Ostrowie Tumskim.
Mistrz rytujący panoramę na szkle musiał uprzednio przygotować rysunek roboczy na podstawie grafiki, dopasowany wymiarami do powierzchni naczynia. Korzystał zapewne z akwafort Johanna Christiana Leopolda z lat 1702 lub 1719 albo Christiana Winklera z lat 1730–1740. Rytowana panorama odtworzona jest bardzo wiernie w stosunku do wzoru graficznego.
Niewiele jest zabytków podobnych do wrocławskiego pucharu, jeden znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Pradze (Uměleckoprůmyslové museum v Praze), dwa inne – z dawnych zbiorów wrocławskich i Schlossmuseum w Berlinie – zaginęły w czasie ostatniej wojny.
Elżbieta Gajewska-Prorok, kustosz w Dziale Szkła Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Puchar, Śląsk, Szklarska Poręba, huta Preusslerów Weissbach, dekoracja: Cieplice, ok. 1740
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸