14 lipca 2024 r. 170. urodziny obchodziłby Jacek Malczewski (1854–1929), jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu w malarstwie polskim na przełomie XIX i XX w. Z tej okazji warto przypomnieć najciekawsze obrazy artysty z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Malczewski oddawał się modnej wśród krakowskich arystokratów i mieszczan rozrywce, jaką był teatr. Podczas spektakli reagowano nieco inaczej niż obecnie. Ówcześni widzowie komentowali na głos grę aktorską czy też zwroty akcji, dając upust swoim emocjom. Jednym z przejawów fascynacji teatrem u Malczewskiego było uwiecznianie na płótnach sławnych aktorek.
Jedną z portretowanych artystek była Helena Marcello (1857 lub 1860–1939) przedstawiona w roli Zulejki ze sztuki Narzeczona z Abydos Georga Byrona.
W cieplarnianej atmosferze mieszczańskiego domu dochodzi do siebie Stefania Dobrzańska (1856–1933), którą Malczewski przedstawił na obrazie Rekonwalescentka z 1882 r. Na łóżku chorej, melancholijnej Stefanii rozsypane są kwiaty, a tuż przy jej kruchej sylwetce wtopionej w poduszkę stoi efektowna monstera.
Estetyczna przestrzeń pełna jest jasnych błękitów z akcentami żółcieni, będących echem francuskich impresjonistów. Malczewski studiował w Paryżu w latach 70. XIX w. Po powrocie kontynuuje edukację u Jana Matejki (1838–1893), nie chce jednak podążać śladami mistrza, lecz rozwijać własną stylistykę.
Tryptyk Prawo – Ojczyzna – Sztuka to jedno z najbardziej skomplikowanych, symbolicznych i tajemniczych dzieł w kolekcji MNWr dawnego malarstwa. W części zatytułowanej Sztuka malarz przedstawił sam siebie w szynelu – trudnym do udźwignięcia jak role społeczne i artystyczne, które mu ciążyły – wiernego męża i artysty służącego ojczyźnie. To jego żona Maria z Gralewskich (1866-1945) pozowała do Polonii, umęczonej niczym Chrystus w koronie cierniowej.
Malczewski dystansuje się do martyrologicznej wizji ojczyzny. Jest nią zmęczony podobnie jak małżeństwem z kobietą, która nie podziela jego pasji i zainteresowań…
Małgorzata Macura, Dział Malarstwa MNWr
■ Zoom na muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸