Tytuł dzieła: Portret Helene Fourment, żony malarza
Autor: malarz nieokreślony według Petera Paula Rubensa
Czas powstania: początek XX wieku (kopia)
Technika: olej na płótnie
Wymiary: 158 × 134,5 cm
Miejsce przechowywania: Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Znajdują się Państwo przed obrazem „Portret Helene Fourment, żony malarza”. Obraz przedstawia młodą kobietę o subtelnej, klasycznej urodzie – Helene Fourment, drugą żonę flamandzkiego mistrza Petera Paula Rubensa. Postać ukazana jest niemal w skali 1:1, w pozycji siedzącej, frontalnej, choć z delikatnym skrętem ciała, co nadaje kompozycji naturalny, żywy charakter.
Helene spogląda wprost na widza z lekkim uśmiechem. Ubrana jest w okazałą suknię. Suknia posiada obszerny, biały gorsetowy stanik, którego dekolt jest głęboki i szeroki, eksponujący ramiona i szyję. Brzegi dekoltu wykończone są kryzą – dekoracyjnym, sztywnym kołnierzem z białej, marszczonej tkaniny, zapewne organzy lub batiste’u, nadającym kreacji wytworności. Kryza układa się promieniście w półkole od jednego ramienia do drugiego. Gorset jest ozdobiony bogatym haftem ze złotych nici oraz biżuteryjną aplikacją w okolicy piersi – być może broszą lub elementem wyszywanym kamieniami. Rękawy są szerokie, bufiaste, wykonane z przejrzystej, białej tkaniny, zapewne jedwabiu lub muślinu, z delikatnymi marszczeniami. Na wysokości łokci mają koronkowe mankiety, a ich objętość podkreślają ciemne wstawki z aksamitu lub innego ciężkiego materiału.
Spódnica sukni jest długa i rozłożysta, wykonana z luksusowej tkaniny – prawdopodobnie jedwabiu – w kolorze jasnego złota z wyraźnym, ornamentalnym wzorem roślinnym w odcieniu złotym. Materiał mieni się i układa w efektowne fałdy, co podkreśla bogactwo stroju. Zewnętrzna warstwa sukni, czyli płaszcz lub narzuta, jest ciemna – prawdopodobnie czarna lub głęboko granatowa – i wykonana z cięższego materiału, jak aksamit. Luźno spływa po bokach i ramionach, dodając całości majestatycznego charakteru.
Kobieta nosi perłowy naszyjnik, podkreślający jej status i dodający elegancji. Na głowie ma kwiatową ozdobę z zielenią, wpiętą w rozpuszczone, puszyste loki – typową fryzurę epoki baroku. Siedzi na ozdobnym krześle, w bogato drapowanej czerwonej tapicerce, a całość kompozycji dopełnia ciężka, burgundowa zasłona w tle oraz orientalny dywan u jej stóp.
Strój tej kobiety to uosobienie barokowego przepychu: bogactwo materiałów, intensywne faktury, dekoracyjność i wyrafinowanie – wszystko to świadczy o wysokim statusie społecznym ukazanej postaci.
Tło obrazu jest neutralne, utrzymane w ciemnej tonacji, co podkreśla jasność postaci i skupia uwagę na twarzy modelki. Kompozycja zrównoważona, z charakterystycznym dla Rubensa ciepłem palety barw i miękkością przejść tonalnych.
Oryginalny portret Helene Fourment został namalowany przez Petera Paula Rubensa w XVII wieku, po jego ożenku z młodą, zaledwie szesnastoletnią Helene – muzą, która stała się częstym tematem jego późnych prac. Obrazy z jej udziałem łączą klasyczną reprezentację kobiecego piękna z osobistym, niemal intymnym podejściem malarza.
Prezentowane dzieło to kopia wykonana prawdopodobnie na początku XX wieku – w czasach, gdy kopiowanie mistrzów flamandzkich było popularną praktyką edukacyjną w akademiach sztuki, jak również przejawem fascynacji sztuką baroku. Kopista starał się zachować charakterystyczny styl Rubensa: ciepłą kolorystykę, miękki modelunek formy oraz pełną elegancji kompozycję.
Choć obraz nie jest oryginałem, stanowi cenny przykład recepcji baroku w późniejszych epokach i dowód nieprzemijającej popularności flamandzkiego mistrza. Może być także interpretowany jako hołd złożony sztuce portretowej, ukazującej nie tylko fizyczność, ale i psychologiczne bogactwo przedstawianej postaci.
Praca prezentowana na wystawie czasowej „Rubens na Śląsku”
Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 31.05–30.11.2025
Więcej opisów ➸