Jednym z cenniejszych obiektów, które oglądać można na wystawie „50 na 50. Jubileusz 50-lecia Działu Sztuki Wydawniczej Muzeum Narodowego we Wrocławiu”, jest orientalny rękopis w formie leporella.
Leporello to kilkakrotnie złamana wstęga papieru lub arkusze klejone ze sobą naprzeciwlegle do postaci harmonijki. Nazwa wywodzi się od imienia lokaja i powiernika Don Juana – Leporella, który w takiej formie kolekcjonował wizerunki jego kochanek.
Fot. archiwum MNWr
Orientalny rękopis znajdujący się w zbiorach MNWr pochodzi z daru Jana Kuglina. Zapisany jest dwustronnie w języku sanskryckim znakami pisma nepalskiego zwanego praćalit oraz nielicznie znakami pisma dewanagari. Zawiera kilka tekstów hinduistycznych, m.in.: Wedantasara (piętnastowieczny tekst prozą autorstwa Sadanandy), Skanda-purana: Mahalakszmi-wrata-vjakhjana (fragment purany nazywany „opowieścią o poście Mahalakszmi”, specjalnym szesnastodniowym rytuale odprawianym przez żonę na rzecz męża i trwania małżeństwa).
Tematyka tekstów wskazuje, że rękopis był w posiadaniu wyznawców hinduizmu: nie ma w nim żadnych domieszek buddyjskich czy tantrycznych, czego zwykle możemy spodziewać się w manuskryptach nepalskich.
Rękopis jest również jednolicie sanskrycki, bez komentarzy lub objaśnień w języku newarskim czy nepalskim. Wszystko to sugeruje rodzinę lub ród żyjący w tradycji bramińskiej, hinduskiej, śiwaickiej, dobrze wykształcony, jeśli chodzi o sanskryt, ponieważ tekst nie zawiera żadnych błędów ortograficznych wynikających z ówczesnej wymowy czy posługiwania się innymi, potocznymi językami.
Wszystko to ustaliła dr Monika Nowakowska z Katedry Azji Południowej Wydziału Orientalistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Dzięki niej wiemy, że rękopisy harmonijkowe pochodzące z terenów północno-wschodnich Azji Południowej są rzadsze od manuskryptów w formie ułożonych luźnych kart obwiązywanych w całość sznurkiem lub materiałem.
Ten rękopis stanowi zbiór tekstów zapisanych nie tylko przez kilka osób, ale także w różnym czasie. Pierwsze dwa teksty zostały zapisane ok. 1719 r. Z kolei ostatni tekst zakończony jest datowaniem wskazującym na przełom lat ok. 1752/1753.
Zastosowanie pisma praćalit wskazuje na północno-wschodnie pochodzenie manuskryptu (współczesny Nepal i jego okolice). Znajdująca się w rękopisie papierowa wklejka, wyraźnie z późniejszego okresu, z napisem Simamārg (hindi/nepali, dosł. „droga graniczna/Graniczna”) – o ile jest to nazwa miejsca – mogłaby wskazywać, że w jakimś momencie znalazł się on pod takim adresem. Współczesne wyszukiwanie takich ulic wskazuje, że byłaby to prowincja Lumbini – obszar nizinny na granicy z Republiką Indyjską.
dr Jakub M. Łubocki, kurator wystawy
■ Zoom na muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸