Fot. M. Lorek
❦
Natalia Sienkiewicz, Od szkicu do panoramy, 2025 ➸
Jak przejść od szkicu do monumentalnego dzieła, przeczytać można w jubileuszowej publikacji przygotowanej w 40. rocznicę udostępnienia „Panoramy Racławickiej” we Wrocławiu. Jednym z najważniejszych etapów w realizacji panoramy było stworzenie olejnego szkicu, zwanego „Małą Panoramą Racławicką”. Jan Styka wraz z Wojciechem Kossakiem i Ludwigiem Bollerem na początku kwietnia 1893 roku wyruszyli do Racławic w celu przestudiowania ukształtowania tamtejszego terenu, przyrody oraz oświetlenia krajobrazu.
Wyprawa, w trakcie której powstało wiele szkiców, pozwoliła artystom ustalić potencjalny wygląd okolic podczas bitwy. Po powrocie, nie tracąc czasu, malarze przystąpili do pracy nad szkicem dziesięciokrotnie mniejszym niż docelowa forma – „Małą Panoramą Racławicką”.
Powstały cztery malowidła – Kossak wykonał obraz pierwszy i czwarty, Styka zaś drugi oraz trzeci. Dzieła miały służyć do zaprezentowania wizji artystów przed Komisją Artystyczną Społecznego Komitetu Organizacyjnego. Po akceptacji „prototypu” malarze przystąpili do ostatecznych szlifów.
Czym różni się „Mała Panorama” od „Panoramy Racławickiej”? Wraz z autorką publikacji czytelnik przyjrzy się każdej scenie, w której dokonano zmian względem ostatecznego projektu. Pozna też tajemniczy notatnik Jana Styki. Wśród wielu fotografii nie zabrakło w publikacji słynnych recepcji bitwy pod Racławicami w twórczości m.in. Jana Matejki i Józefa Chełmońskiego.
O historii „Małej Panoramy” przeczytać można też w rozdziale autorstwa Beaty Stragierowicz, która wspomina o zakupie pierwotnych szkiców przez księcia Adama Sapiehę i podróży dzieł do zamku w Krasiczynie nad Sanem. Co się wydarzyło później? Gdzie była eksponowana? By się tego dowiedzieć, warto zajrzeć do publikacji…
Fot. A. Marzec, fot. arch. MNWr
❦
Izabela Trembałowicz-Chęć, Panorama Racławicka z bardzo bliska, czyli zoom na detal, 2025 ➸
Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o „Panoramie Racławickiej”, ale boicie się zapytać. Jak ją oglądać? Gdzie początek i koniec? Jak ją malowano? Na te i nieco mniej konwencjonalne pytania odpowiada autorka jubileuszowej publikacji, przygotowanej z okazji 40-lecia udostępnienia „Panoramy Racławickiej” we Wrocławiu.
Przyglądając się historii dzieła, poznać można historię krnąbrnych bliźniaków Tadeusza i Wojciecha Kossaków, a także bohaterów płótna: Wojciecha Bartosza Głowackiego i generałów biorących udział w bitwie. Wspólnie z autorką czytelnik jak pod mikroskopem prześledzić może elementy malowidła: podziwiać słoneczny krajobraz czy przypatrzeć się targanej halnym chacie.
Dowie się także, kto komu oddał namalowanie Tadeusza Kościuszki, pozna zagadkę racławickiego kościoła i przytroczonych do chlebaka butów chłopa. Wreszcie stajnie obok grupy lirnika, podąży za woźnicą czy weźmie na cel baterię artyleryjską kapitana Kazimierza Małachowskiego.
Każdą ze scen ilustrują zdjęcia malowidła. Dalsze losy „Panoramy Racławickiej” opisuje rozdział „Blizny”. 700 rozdarć i dziur, uszkodzenia chemiczne – to smutny bilans I wojny światowej. Wraz z wybuchem II wojny światowej odsłania się kolejny rozdział tragicznej historii „Panoramy”. Spada niewybuch, który rozbija szklany dach rotundy i przysparza nowych blizn malowidłu. Ostatni fragment publikacji poświęcony jest heroicznej ewakuacji dzieła w warunkach przyfrontowych oraz burzliwym losom „Panoramy” po 1945 roku.
Po licznych zabiegach konserwatorskich i uporczywej walce z władzami PRL o możliwość eksponowania dzieła we Wrocławiu nadchodzi rok 1985! I właśnie rocznicę tego najnowszego rozdziału historii „Panoramy Racławickiej” świętujemy w roku 2025!
Publikacja dostępna jest w księgarni stacjonarnej w Muzeum oraz w sklepie internetowym. Polecamy ➸
■ Polecamy wpisy z cyklu Zoom na książki ➸
■ Zapraszamy również do lektury wpisów z cyklu ↡ Muzealnicy polecają ➸