40 lat temu otwarto we Wrocławiu „Panoramę Racławicką”. Dzień uroczystych obchodów tej rocznicy obfitował w niezapomniane wydarzenia!
Po raz pierwszy – właśnie we wrocławskim Muzeum Narodowym – spotkali się potomkowie i członkowie rodzin artystów, którzy namalowali „Panoramę Racławicką”. Przyjechali z różnych stron Polski i z zagranicy. Była ciekawość, radość i dużo emocji!
Realiz. S. Kluszczyński
Gośćmi Muzeum byli członkowie rodzin Jana Styki, Wojciecha Kossaka, Tadeusza Popiela, Zygmunt Rozwadowskiego, Teodora Axentowicza, Włodzimierza Tetmajera, Wincentego Wodzinowskiego i Michała Sozańskiego. W sobotę odbyło się spotkanie poprowadzone przez Annę Jezierską, w trakcie którego przedstawiciele rodzin podzielili się z wrocławską publicznością wspomnieniami i opowieściami przekazywanymi z pokolenia na pokolenia. W niedzielę zaś obejrzeli wystawę stałą z ekspozycją XIX-wiecznej sztuki polskiej oraz prace malarskie związane z twórczością ich przodków.
Fot. A. Podstawka, S. Kluszczyński, I. Trembałowicz-Chęć
Popołudniowa sobotnia uroczystość jubileuszowa była też okazją do wspomnień i złożenia podziękowań zasłużonym w przywróceniu „Panoramy Racławickiej” Polsce.
Przy Małej Rotundzie Muzeum „Panorama Racławicka” odbyło się spotkanie, w trakcie którego ministra kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska odznaczyła osoby, których zaangażowanie umożliwiło spełnienie marzenia przywrócenia tej wyjątkowej pamiątki historycznej i artystycznej świadomości Polaków i jej fizycznej obecności we Wrocławiu.
Ministra wręczyła medale „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” – złote odznaczenia otrzymali Ewa Dziekońska, która wraz z mężem Markiem Dziekońskim zaprojektowała budynek „Panoramy Racławickiej”, oraz Jan Weryński – autor konstrukcji budynku. Konserwatorka Maria Kubaczka Regulińska wyróżniona została srebrnym medalem, a kustoszka Muzeum Narodowego we Wrocławiu Beata Stragierowicz – brązowym.
Prezydent Wrocławia Jacek Sutryk wręczył medale Meritio de Wratislavia-Zasłużony dla Wrocławia Wiktorii Filipiak-Marszalskiej, kierowniczce Muzeum „Panorama Racławicka”, oraz Izabeli Trembałowicz-Chęć, wieloletniej edukatorce MNWr.
Na zakończenie uroczystości na ścianie Małej Rotundy odsłonięto tablicę upamiętniającą konserwatora Stanisława Filipiaka – w latach 1981–1985 kierownika Zespołu Konserwatorów Pracowni Konserwacji „Panoramy Racławickiej”.
Fot. A. Podstawka
Wieczorem w Gmachu Głównym MNWr otwarta została wystawa „Od szkicu do panoramy”. Prezentacja ta stanowi kolejny element obchodów jubileuszu 40-lecia udostępnienia dzieła Styki i Kossaka we Wrocławiu.
Zamysłem ekspozycji jest przybliżenie kulis stworzenia „Panoramy Racławickiej” we Lwowie – dzięki niej zwiedzający dowiedzieć się mogą, jak powstawał największy polski obraz, jak wyglądały przygotowania do jego namalowania, a także obejrzeć m.in. pierwszy szkic do malarskiego portretu Tadeusza Kościuszki oraz „Małą Panoramę Racławicką” – próbną kompozycję służącą malarzom jako pomoc w pracy nad finalnym dziełem.
Na wystawie nie zabrakło obrazów Matejki, Tetmajera i Gierymskiego, tematyką nawiązujących do wydarzeń bitwy pod Racławicami. Tego wyjątkowego spotkania z malarstwem historycznym nie można przegapić!
Fot. A. Podstawka
Skomplikowane losy „Panoramy Racławickiej” wrocławianie i turyści poznać mogą dzięki prezentacji plenerowej, która udostępniona została na Skwerze Wrocławianek przy Muzeum Architektury we Wrocławiu.
Powstała w latach 1893–1894 we Lwowie panorama upamiętniać miała zwycięską bitwę pod Racławicami stoczoną 4 kwietnia 1794 r. między wojskami powstańczymi pod wodzą Tadeusza Kościuszki a armią rosyjską.
Fot. M. Lorek
Zabezpieczone we Lwowie w czasie II wojny światowej wielkoformatowe dzieło dotarło do Wrocławia w 1946 r., jednak na udostępnienie „Panoramy Racławickiej” publiczności trzeba było czekać prawie 40 lat. Niewygodna tematyka obrazu – triumf polskiego oręża nad wojskami rosyjskimi – wywoływała obawy ówczesnych władz, które zwlekały z podjęciem decyzji o jego prezentacji.
Przez cały ten czas prowadzone były starania o wystawienie monumentalnego obrazu. Już w 1947 r. powstała Komisja Odnowienia Panoramy Racławickiej, w 1956 r. powołany został 2. Komitet Odbudowy Panoramy Racławickiej. Rok później ogłoszono konkurs na projekt rotundy. Autorami zwycięskiego projektu byli Ewa i Marek Dziekońscy.
Fot. archiwalne MNWr
Budowę rotundy rozpoczęto w 1966 r. Jej konstrukcję według projektu inż. Jana Weryńskiego wzniesiono w rekordowym tempie pomiędzy 12 a 23 czerwca 1967 r. Przez kolejne 12 lat budynek trwał jednak w stanie surowym.
Zmiany polityczne i wydarzenia Sierpnia 1980 r. doprowadziły wreszcie do długo wyczekiwanej decyzji o udostępnieniu „Panoramy Racławickiej”. Konserwację płótna rozpoczęto 1 grudnia 1981 r., w międzyczasie jednak – 13 grudnia – ogłoszony został stan wojenny. Zespół konserwatorów po kierownictwem Stanisława Filipiaka robił wszystko, by prace nie uległy przerwaniu. Pełniono dyżury nocne w pracowni w obawie przed jej zamknięciem.
Fot. archiwalne MNWr
Po ponad czterech latach pracy Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej pod przewodnictwem prof. Alfreda Jahna, Zespołu Realizacyjnego kierowanego przez Danutę Wielebińską i Zespołu Konserwatorów dowodzonego przez Stanisława Filipiaka 14 czerwca 1985 r. uroczyście otwarto „Panoramę Racławicką”.
Rotunda z prezentacją obrazu Styki i Kossaka od razu stała się najważniejszą atrakcją turystyczną miasta i wciąż cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem zwiedzających. Do dziś Muzeum „Panorama Racławicka” odwiedziło 12 milionów widzów!
Realiz. S. Kluszczyński