Największa z nich waży ponad 12 kg! Średnia przykuwa wzrok przepiękną oprawą zdobioną srebrną ramką ze złoconymi różami. Najmniejsza jest kieszonkowym kalendarzem wojskowym. Oto trzy książki ze zbiorów biblioteki Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Fot. Magdalena Lorek
Księga wielka
Biblia wydana przez Corneliusa Johanna von Sterna w 1711 r. w Lüneburgu. Ma niezwykle ekskluzywny charakter dzięki bogatej szacie ilustracyjnej i imponującej oprawie. Wydana w języku niemieckim, w tłumaczeniu Marcina Lutra, zawiera trzy części: Stary Testament, Księgi Prorockie i Nowy Testament. Każda z części posiada własną kartę tytułową. Miedzioryt frontyspisowy przedstawia Mojżesza trzymającego dwie tablice: po lewej scena ofiarowania Izaaka, po prawej historia walki Dawida z Goliatem. Po bokach Adam i Ewa. Mojżesz wskazuje różdżką na wersety z Ewangelii. Na dole Baranek Boży spoczywający na Biblii.
Biblia formatu In folio (czyli 42,6 na 26,6 cm) razem z oprawą waży 12,05 kg. Bogato ilustrowana 60 miedziorytami w formie tablic, na każdej z nich 3 ilustracje (czyli łącznie jest ich 180). Ponadto księga zawiera mapy: Palestyny i Bliskiego Wschodu. Pod grafikami podpisani są wykonawcy i autorzy koncepcji rysunkowej ilustracji oraz grawerzy, znani graficy niemieccy. Większość ilustracji wykonał Georg David Nessenhalter.
Księga oprawiona jest w deski w okleinie z białej skóry, zdobionej ramkami roślinnymi. Cztery mosiężne odlewane ochraniacze narożników – zabezpieczając księgę przed zniszczeniem, są równocześnie jej ozdobą – przedstawiają postacie z symbolami czterech ewangelistów. Pośrodku okucie z wyobrażeniem Mojżesza z tablicami. Na przedniej okładce skórzana naklejka z wytłaczanym napisem Maria Elisabeth Praetoriussin – to zapewne właścicielka Biblii.
Książka mniejsza
Z wielce zasłużonego wydawnictwa Kornów, działającego we Wrocławiu od 1732 do 1945 r., pochodzi ewangelicki śpiewnik Evangelisches Gesangbuch, wydany w 1785 r. Były to popularne i powszechnie używane druki w wielu rodzinach. We wrocławskiej oficynie wydawane w wielu edycjach przez prawie pół wieku.
Stronę tytułową poprzedza miedzioryt przedstawiający panoramę Wrocławia oraz herb miasta. Powyżej autor umieścił portrety: króla Prus Fryderyka II Wielkiego (lata panowania 1740–1786) oraz jego żony Elżbiety Krystyny.
Poza pieśniami wolumin zawiera modlitewnik, a także czytania biblijne na niedzielę i święta, czytania dotyczące życia i śmierci, Wyznanie Augsburskie oraz psałterz w tłumaczeniu Marcina Lutra.
Wzrok przykuwa przepiękna oprawa. Tektura oklejona czarnym pluszem, zdobiona srebrną ramką z tłoczonym ornamentem, w narożnikach złocone róże. Zamknięcie zdobione postacią Chrystusa na krzyżu, z nasadkami w formie plakiet przedstawiających kosz róż, nad nim baldachim trzymany przez putta. Brzegi kart złocone ozdobione ornamentem. Oprawę ze srebra wykonał działający we Wrocławiu złotnik Christian Gottfried Mentzel (czynny w latach 1733–1757).
Książeczka kieszonkowa
Genealogischer Militarischer Calender auf das Jahr 1785… – Wojskowy kalendarz genealogiczny na rok 1785, zdobiony miedziorytami i wydany za zgodą Królewskiej Akademii Nauk w Berlinie. Niewielkich rozmiarów druk, wydawany zapewne cyklicznie, zawiera m.in. życiorysy i opisy dokonań wybitnych pruskich dowódców.
Na miedziorytniczym frontyspisie przedstawiony jest hrabia Kurt Christoph von Schwerin (1684–1757) – pruski generał i feldmarszałek, jeden z najważniejszych dowódców czasów fryderycjańskich. W czasie wojen śląskich w 1741 r. pokonał Austriaków w bitwie pod Małujowicami. Na rycinie widnieje marmurowy oryginał pomnika wzniesionego w 1769 r. na dawnym Wilhelmsplatz w Berlinie, który to w 1862 r. został zastąpiony kopią z brązu, a przebudowany całkiem niedawno, bo w 2009 roku.
Ten krótki wpis nie wyczerpuje tematu – przedstawione publikacje są tak niezwykłe, że z pewnością do ich bliższego zaprezentowania powrócę w moich kolejnych wpisach w dziale „Intrygujące!”.
Barbara Fercowicz, kierownik Biblioteki Muzeum Narodowego we Wrocławiu
23 marca 2022
Zapraszamy do lektury innych tekstów z cyklu „Intrygujące!” ➸