31 stycznia 2023 r. figury dwóch aniołków grających na kotle oraz skrzydlatej Famy wyruszyły w podróż z Muzeum Narodowego w Poznaniu do Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Podróż ta związana była z przygotowaniami wystawy czasowej „Barokowi herosi. Wrocławskie rzeźby Johanna Georga Urbansky’ego z lat 20. XVIII wieku”. Tak zakończył się blisko dwudziestoletni pobyt w poznańskim muzeum dzieł z dawnej rzeźbiarskiej dekoracji organów kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu.
Snycerskie zabytki przyjechały do Muzeum Narodowego w Poznaniu 3 grudnia 2003 r. z Warszawy. Ich długoterminowe wypożyczenie było związane z otwarciem 20 grudnia 2003 r. w parterowych salach historycznego gmachu MNP nowej ekspozycji stałej Galerii Sztuki Polskiej XVI–XVIII w.
Fot. Sławomir Obst, MNP
Figury eksponowane były pośrodku reprezentacyjnej sali Galerii na wprost głównego wejścia. Aniołki stały przy XVIII-wiecznych kotłach z Otynia (nr inw. MNP I 19 i MNP I 20), specjalnie dlań wypożyczonych z kolekcji Muzeum Instrumentów Muzycznych MNP. Uzupełnione zostały o pałeczki autorstwa Wiesława Piechela, starszego renowatora w Pracowni Konserwacji Ram i Pozłotnictwa MNP. Nad nimi górowała figura Famy z trąbą, uzupełniona o wtórne pozłacane skrzydła z masy papier mâché.
W 2011 r. ekspozycja Galerii została zmodernizowana według scenariusza piszącej te słowa. Za projekt nowej aranżacji odpowiadała Klaudyna Jasiewicz, ówczesna nieoceniona plastyczka muzealna.
Fot. Marta Smolińska, UAP
Do 2011 r. rzeźby były własnością Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego, oddziału Muzeum Narodowego w Warszawie (Fama nr inw. 188502/3 MNW oraz Putta nr inw. 188502/4 MNW i 188502/5 MNW). Szczęśliwie protokołem nr MR III-39/11 z dnia 12 lipca 2011 r. zostały przekazane na własność Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Na prośbę Mariusza Hermansdorfera, ówczesnego dyrektora MNWr, w porozumieniu z Pracownią Konserwatorską MNWr Ryszard Anus – magazynier MNP – naniósł ciemnoczerwoną farbą nowe numery inwentarzowe (Fama nr inw. MNWr XII–1401 oraz Putta nr inw. MNWr XII–1402 i MNWr–1403).
Podczas swojej ekspozycji na poznańskiej wystawie stałej figury cieszyły się dużym zainteresowaniem zwiedzających. Putta stojące przy kotłach niejednokrotnie prowokowały widzów, by sprawdzić ich mechanizm, a nawet spróbować ich gry, co oczywiście było surowo zabronione.
Fot. Jakub Baszczyński, MNP
Obecność wrocławskich rzeźb w Poznaniu związana była z dodatkowymi wydarzeniami, w których to zabytki te uczestniczyły jako ich główni bohaterowie albo jako niemi świadkowie. Podczas Nocy Muzeów w latach 2009, 2010 i 2016 rzeźby były świadkami barokowych tańców, dwukrotnie z udziałem Wolnej Kompanii Sarmackiej z Wrocławia.
Fot. Adriana Podmostko-Kłos, MNP
Dodatkowo w 2015 r. stały się głównym tematem oprowadzania piszącej te słowa, a w 2017 r. wykład na ich temat wygłosił dr Maciej Broniewski, kustosz w Galerii Sztuki Europejskiej MNP, znawca śląskich prospektów organowych.
Snycerskie figury były także omawiane przez piszącą te słowa 17 grudnia 2011 r. na spotkaniu „Anioły i Pastorale”, w ramach cyklu spotkań z muzyką, malarstwem i rzeźbą zatytułowanym „Musica & Ars”, który odbywał się na Galerii w latach 2011–2012.
25 czerwca 2014 r. poznańskie Muzeum Narodowe odwiedziła niderlandzka para królewska król Willem-Alexander i królowa Máxima. Z tej okazji muzealne wystawy stałe wzbogacono o wyjątkowe bukiety kwiatów.
Fot. Jakub Baszczyński, MNP
Jesienią tegoż roku rzeźby współtworzyły czasową prezentację dzieł Jana Berdyszaka, współczesnego poznańskiego artysty. Prezentacja „Jan Berdyszak. Poza iluzję” odbywała się w ramach „Mediations Biennale – Nigdzie zaczyna się tutaj” i miała miejsce na Galerii od 21 września do 26 października 2014 r. Marta Smolińska, kuratorka tejże interwencji, zwracała uwagę, jak istotna dla artysty była przestrzeń, i stąd zrodził się pomysł skonfrontowania dzieł barokowych i sztuki współczesnej.
Fot. Marta Smolińska, UAP
Z kolei 21 sierpnia 2015 r. ekspozycję uzupełniono o nowy nabytek Gabinetu Numizmatycznego jakim jest medal srebrny księcia legnicko-brzeskiego Jerzego III, wybity w 1653 r. dla upamiętnienia powołania księcia na namiestnika Śląska. Tak oto dwa śląskie akcenty spotkały się na poznańskiej Galerii.
Fot. Jakub Baszczyński, MNP
Począwszy od 26 stycznia 2016 r. na dzieła Urbansky’ego można było spoglądać z nowej perspektywy – poprzez neobarokowe lustro (nr inw. MNP Rd 399). Ten barokowy koncept cieszył się dużym zainteresowaniem zwiedzających, którzy chętnie fotografowali swe oblicze w zwierciadle, w którym jako tło odbijały się m.in. dzieła dłuta Urbansky’ego.
Fot. Paweł Napierała, MNP
Dodatkowo 11 marca 2021 r. rzeźby aniołków, a przede wszystkim ich mechanizm umożliwiający poruszanie pałeczkami, przyjechał zbadać wrocławski artysta-kowal Ryszard Mazur odpowiedzialny za przygotowanie analogicznego urządzenia dla figur w zrekonstruowanym prospekcie organowym w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu.
Fot. Magdalena Lorek, Aleksandra Ziemlańska, MNWr
15 lipca 2023 r. autorce tekstu dane było zobaczyć ponownie opisywane dzieła na wspominanej wrocławskiej ekspozycji czasowej „Barokowi herosi…”. Przeprowadzone prace konserwatorskie, a także stworzony mechanizm wprawiający figury anielskie w ruch zrobiły nań ogromne wrażenie! Aniołki uzupełniono o nowe pałki, a Famę pozbawiono wtórnych skrzydeł – tylko fotografie w katalogu wystawy pod redakcją Piotra Oszczanowskiego oraz ulotka edukacyjna towarzysząca tej ekspozycji, autorstwa Michała Antoniego Pieczki, je ilustrują.
dr Adriana Podmostko-Kłos, kuratorka Galerii Sztuki Polskiej XVI–XVIII w. w Muzeum Narodowym w Poznaniu
4 października 2023
Zapraszamy do lektury innych tekstów z cyklu „Intrygujące!” ➸