Córka ostatniego z przedwojennych właścicieli pałacu w Brzezince Ericha von Kospotha, hrabina Elisabeth von Kospoth, gościła we Wrocławskim Muzeum Narodowym.
Pretekstem do spotkania był plafon z ok. 1735 r. „Alegoria muzyki” autorstwa Johanna Franza de Backera. Muzeum Narodowe we Wrocławiu czyni starania o uratowanie tego jedynego znanego reliktu niegdyś imponującego malarskiego wystroju sali balowej pałacu Kospothów w Brzezince, które tworzyło ponad dwadzieścia płócien o tematyce mitologicznej. W niektórych z nich bardzo wyraźnie ujawniła się fascynacja urodzonego w Antwerpii de Backera twórczością swego znamienitego krajana – Petera Paula Rubensa.
Fot. A. Kowalów
Inicjatorami budowy pałacu byli bracia Karl Christian i Joachim Wenzel von Kospoth. Prace nad budową obiektu rozpoczęto w 1725 r. Czynny udział w nich brał architekt Johann Blasius Peintner, rzeźbiarze Johann Albrecht Siegwitz oraz Friebe i Wuttke, których sygnatury widnieją na figurach ogrodowych, a także Johann Adam Kharinger wraz ze swym warsztatem kamieniarskim.
Wystrój malarski wyszedł spod ręki Johanna Franza de Backer’a, wspomaganego przez bliżej nieznanego nam malarza Reichardt’a. Autorami sztukaterii byli dwaj Włosi: Taroni i Brentani. Po śmierci fundatorów prace nad budową i wystrojem pałacu ukończyła ich siostrzenica i kolejna właścicielka dóbr brzezińskich – Anna Sophia von Erbach.
Rezydencja, która w dobrym stanie przetrwała II wojnę światową, po ich zakończeniu stopniowo popadała w ruinę. Pogarszający się stan budynku przekładał się na stopniową degradację jego wystroju. Pęknięcie stropu Sali Balowej wymagało pilnego zabezpieczenia plafonu, którego w latach 1960 – 1962 dokonała Pracownia Konserwacji Zabytków w Warszawie pod kierunkiem Zbigniewa Majcherowicza. Płótno, znajdujące się już wówczas w bardzo złym stanie, przekazano najpierw w formie depozytu, a w roku 1973 na własność Muzeum Narodowemu we Wrocławiu. Rzeźby ogrodowe po wojnie przeniesione zostały do parku przy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Dzieło o wymiarach 600 × 450 cm ukazuje częściowo dziś już tylko widoczne postaci Apolla z lirą, za którym skrzydła do lotu rozpościera mityczny Pegaz. W dolnej części kompozycji przedstawione zostały muzykujące postaci, czasem interpretowane jako Muzy, które wizerunek greckiego boga, syna Zeusa i Leto karzą interpretować w typie „Apollo Musagetes”, czyli Apollo – Przewodnik Muz.
Monumentalna kompozycja de Backera, namalowana na płótnie i przeznaczona do dekoracji sklepienia reprezentacyjnego wnętrza, była na Śląsku jedną z niewielu realizacji tego typu. Wymienić ją możemy zaraz po monumentalnej kompozycji Philippa Christiana Bentuma z Sali Książęcej dawnego Pałacu Opata w Lubiążu, powstającej w tym samym czasie (1735–1737, 10 malarskich kwater wykonanych w technice olejnej na płótnie, wym. 25,24 × 11,74 m).
Jeśli dodamy do tego mitologiczną tematykę dzieła de Backera oraz fakt, iż jest to jedyny znany dziś ślad po niegdyś tak wspaniałej dekoracji malarskiej pałacu, wszystko to sprawia, że trudno przejść obok losu tego płótna obojętnie.
Muzeum Narodowe we Wrocławiu podejmuje starania o uratowanie dzieła. Odnalezione przez nas archiwalne fotografie obrazu pozwalają nam żywić nadzieję, że pełna konserwacja obrazu umożliwi nam przywrócenie obrazu do stanu dawnej świetności i zaprezentowanie go na zaplanowanej na koniec roku 2025 wystawie czasowej „Rubens na Śląsku”.
dr Aurelia Zduńczyk, Dział Grafiki XVI–XIX w.