Mężczyzna okryty lwią skórą, bez łuku – co prawda – ale z nieodłączną maczugą, która tu służy bardziej jako podparcie niż oręż. Grecki Herakles (rzymski Herkules) był przedstawiany przeważnie jako młody, muskularny mężczyzna, zwykle w akcji, gotowy do walki z ludźmi, zwierzętami i różnymi stworami, identyfikowany raczej jako człowiek czynu, nie myśliciel. Gwałtownik, nie mędrzec.
Teraz siedzi lekko przygarbiony, postarzały, otoczony wianuszkiem słuchaczy. I co to za nitki ciągnące się między nimi a herosem? Czy bohater znalazł się u królowej Lydii, Omfale, i uczy się prząść?
Otóż nie. To zupełnie inny przypadek.
Mityczny heros stanowi tu alegorię krasomówstwa, a delikatne łańcuszki łączące jego język z uszami towarzyszących mu osób mają znaczyć, iż dar wymowy jest skuteczniejszy w oddziaływaniu na ludzi niż mocne ciało, że celne argumenty kryją w sobie większą potęgę niż siła i męstwo.
Taki typ ikonograficzny Heraklesa rozpowszechnił się w XVI stuleciu i często był używany w kontekście humanistycznych władców. Literackim źródłem takiej interpretacji mitycznego bohatera jest jeden ze słynnych Dialogów Lukiana z Samosat (II w.) – Heracles, w którym pisarz utożsamia greckiego herosa z bogiem Galów nazywanym w ich języku Ogmiosem (co znaczy: elokwencja).
Taki wizerunek Heraklesa był popularny w XVI- i XVII-wiecznym piśmiennictwie oraz emblematyce, a przykładem może być emblem „Eloquentia fortitudine praestantior” (dar wymowy doskonalszy jest od męstwa) pojawiający się w wielokrotnie wydawanej Księdze emblematów Anrei Alciata (Emblematum Liber, wyd. I w 1531 r.). Tekstowi epigramu towarzyszy przedstawienie, w którym Herakles „wodzi” za uszy powolnych mu słuchaczy”.
Izabela Żak, Dział Grafiki XVI–XIX w.
Charles Nicolas Cochin Ojciec, Vincent Le Sueur, Herkules galijski – alegoria Elokwencji, 1727
(akwaforta, drzeworyt światłocieniowy (2 klocki); według Raffaela Santi; wyd. Recueil Crozat, t. I, Paryż 1729)
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸