Rok 2025 obchodzony jest w Polsce jako rok 1000-lecia Królestwa Polskiego, a 18 kwietnia 1025 roku przyjęto jako domniemaną datę koronacji Bolesława Chrobrego.
Powyższą datę ustalono na podstawie pośrednich danych. Możliwe są też alternatywne daty koronacji, to jest 23 kwietnia (św. Wojciecha), 6 czerwca (Zielone Świątki), a nawet 25 grudnia 1024 roku, bo Nowy Rok obchodzono w XI wieku od Bożego Narodzenia.
Miejscem koronacji Chrobrego była najprawdopodobniej archikatedra w Gnieźnie, chociaż historycy biorą również tu pod uwagę Poznań. Ten sam rok 1025 był rokiem śmierci pierwszego polskiego monarchy, który dość nagle umiera 17 czerwca w wieku 58 lat.
Bolesław Chrobry – syn księcia Mieszka I i Dobrawy – stał się bohaterem kilku dzieł Jana Matejki, w tym dwóch niezwykle ważnych, wykonanych w ostatnich latach życia malarza (zm. 1 listopada 1893). Były to: Koronacja pierwszego króla R.P. 1001 z cyklu dwunastu szkiców olejnych pod wspólnym tytułem „Dzieje cywilizacji w Polsce”, powstałych w l. 1888–1889 – obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, oraz „Poczet królów polskich” – cykl 44 rysunków ołówkiem wykonanych w l. 1890–1892 – w kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Ten drugi prezentuje wyobrażenia monarchów i monarchiń Polski oraz wybranych książąt z dynastii Piastów.
Wizerunek Bolesława I Chrobrego został narysowany w lutym 1890 r. jako trzeci po portrecie Mieszka I i Dobrawy – rodzicach Bolesława. Matejko przedstawił króla zgodnie z charakterystyką jego panowania jako władcy silnego, prowadzącego liczne i korzystne dla kształtującego się państwa Polan wojny. Świadczy o tym bojowy kostium – zbroja karacenowa oraz kolczuga, surowy futrzany płaszcz spięty na prawym ramieniu dużą okrągłą zaponą z guzami oraz duży sztylet przy pasie z pochwą udekorowaną motywem rytego krzyża wpisanego w koło – analogicznie jak na znanych Matejce denarach Chrobrego (emitowane w l. 1005–1015).
Monarcha pewnie siedzi na masywnym tronie, trzymając w prawej ręce drzewce Włóczni św. Maurycego, której metalowy grot mógł Matejko oglądać w skarbcu katedry wawelskiej. Włócznia (kopia z X w.) jest jedną z kilku zachowanych włóczni naśladujących Świętą i Niosącą Krzyż Lancę Cesarską z gwoździem Krzyża Świętego, wg tradycji należącą jakoby do męczennika Maurycego, a przechowywaną obecnie w skarbcu Habsburgów w Wiedniu.
Wawelska włócznia podarowana Chrobremu przez cesarza Ottona III podczas zjazdu gnieźnieńskiego w roku 1000 pełniła funkcję insygnium władzy królów polskich oraz relikwiarz mieszczący fragment gwoździa Krzyża Świętego.
Drugim, lecz tym razem wymyślonym przez Matejkę, insygnium władzy królewskiej jest korona na głowie Chrobrego. Otwarta, zakończona sterczynami w kształcie lilii andegaweńskich, stanowi uproszczoną wersję pozbawioną kamieni szlachetnych i pereł tzw. korony Chrobrego.
Ta ostatnia – wbrew nazwie wykonana w czasach Władysława Łokietka (I połowa XIV w.) – znana Matejce z obrysu jej segmentu z 1764 r., była przechowywana w skarbcu koronnym na Wawelu, lecz zagrabiona w 1795 przez wojska pruskie i zniszczona na rozkaz króla pruskiego w 1809 r. wraz z innymi insygniami królów polskich.
Jedną z ciekawostek związanych z postacią pierwszego polskiego króla jest jego przydomek – Chrobry: „odważny”, „waleczny”. Nie był on popularny w średniowieczu, znalazł się w tekście inskrypcji na niezachowanym nagrobku króla w katedrze poznańskiej. Przydomek ten został spopularyzowany w XIX i XX w. głównie za sprawą historyków.
Grzegorz Wojturski, Dział Edukacji MNWr
■ Więcej wpisów ➸
■ Zoom na muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸