„Człowiek miarą wszechrzeczy” – to słynne zdanie przypisywane starożytnemu filozofowi Protagorasowi zakłada – oczywiście, w pewnym uproszczeniu – że ogląd rzeczywistości zależy od tego, kim jesteśmy, a zatem uzasadnione jest uznanie względności wszelkich racji i osądów. Jakże odmienny od świata idei i filozoficznych dociekań jest jednak świat spraw materialnych! Nie ma w nim miejsca na względność czy subiektywną ocenę. Człowiek, dążąc do obiektywizacji pomiarów tej materialnej rzeczywistości, wymyślił zatem systemy miar i wag oraz przyrządy służące tym pomiarom.
Dla wszystkich tych, których fascynują wszelkie stare wagi, ozdobne cyrkle i maszyny liczące, a także dzieje ludzkiego dochodzenia do coraz to większej precyzji w prowadzeniu pomiarów, prawdziwą kopalnią i skarbnicą wiedzy będzie katalog zbiorów Działu Kultury Technicznej Muzeum Narodowego we Wrocławiu pt. Zabytki metrologiczne autorstwa Tadeusza Fercowicza.
Katalog poprzedzony jest rozbudowanym wstępem: możemy zapoznać się w nim z dziejami kolekcji, ale także dać wciągnąć w pasjonującą historię i opisy miar, różnych typów wag i odważników, miar objętości do zboża i płynów, miar długości czy rzemieślniczych i naukowych przyrządów pomiarowych. Znajdziemy tu także omówienie słynnej wrocławskiej Wielkiej Wagi (z szerokim tłem historycznym) oraz związanych z nią zabytków. Tekst został wzbogacony materiałem ilustrującym ważne zjawiska z dziejów metrologii czy też sposoby zastosowania niektórych przyrządów.
Katalog jest dwujęzyczny, polsko-angielski, co jest jego niewątpliwą zaletą. Jego zasadnicza część dzieli się na trzy główne rozdziały: I. Przyrządy miernicze kupieckie; II. Przyrządy miernicze rzemieślnicze i naukowe; III. Zabytki związane z Wielką Wagą we Wrocławiu. Wielkim atutem katalogu są świetnej jakości zdjęcia, godne uznania są niezwykle precyzyjne opisy poszczególnych obiektów zawierające często ogrom informacji z zakresu ich działania czy funkcji. Niezwykle pomocne są umieszczone na początku katalogu schematy przyrządów z opisami, a także zamykający go wykaz dawnych miar występujących w publikacji. Efektem „ubocznym” lektury tego monumentalnego opracowania było dla mnie uświadomienie sobie, że wiele słów i zwrotów w naszym języku wywodzi się właśnie od terminów związanych z miarami, jak choćby skrupuły, sążnisty czy powiedzenia „łut szczęścia” lub „trzy ćwierci do śmierci”.
Zachęcam do lektury wszystkich tych, którzy chcą dowiedzieć się, czym jest tabliczka mnożenia Napiera (unikatowy zabytek w zbiorach polskich!), co to był 1 kamień wrocławski, jak działa bezmian czy do czego służy tajemniczo brzmiący psychrometr aspiracyjny Assmanna…
Anna Jezierska, Dział Malarstwa XVI–XIX w. MNWr / Muzeum „Panorama Racławicka”
↡ Cykl „Muzealnicy polecają” – więcej wpisów ➸
■ Zoom na książki ➸