Od wykonania popiersia Wojciecha Kossaka – eksponowanego obecnie w holu Muzeum „Panorama Racławicka” – rozpoczęła się współpraca rzeźbiarza Tomasza Wenklara z Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
Kolejną inicjatywą, z którą jeszcze w 2020 r. wystąpił dyrektor Piotr Oszczanowski, było upamiętnienie w przestrzeni Gmachu Głównego Muzeum zasłużonych byłych dyrektorów tej instytucji – dr Marii Starzewskiej i Mariusza Hermansdorfera.
Fot. A. Podstawka
Zgodnie z procedurą tworzenia rzeźbiarskich wizerunków artysta poproszony został o stworzenie miniaturowych modeli popiersi dyrektorów. Zadanie było trudne ponieważ – podobnie jak w przypadku tyskiego pomnika charyzmatycznego frontmana zespołu Dżem Ryszarda Riedla – rzeźbiarz wiedział, że prace oceniane będą przez najbliższych z rodziny osób portretowanych. Z drugiej strony wydawało się, że ktoś kto „[…] o ludziach, których rzeźbi mówi w czasie teraźniejszym”, a „[…] biorąc do ręki narzędzia, snuje o nich własne opowieści… Wie, że ich ożywia, a mówiąc ściślej pozwala im żyć w rzeźbach , w przestrzeni, którą zajmują, w pamięci tych, którzy patrzą…”[1] podejmie to wyzwanie i znakomicie się z niego wywiąże.
Dr Maria Starzewska należała do pionierów wrocławskiego muzealnictwa – pracę w muzeum rozpoczęła w 1947 r. Dyrektorem Muzeum Śląskiego (obecnie Muzeum Narodowe) była w latach 1963–1969. W tym czasie prezentowane były w muzeum ważne wystawy, m.in.: „Malarstwo śląskie 1520–1620” czy „Rzeźba śląska 1650–1770”[2]. Dr Starzewska interesowała się przede wszystkim rzemiosłem artystycznym. Podstawowym przedmiotem jej badań naukowych była ceramika. W 1959 r. współtworzyła nowy periodyk naukowy „Roczniki Sztuki Śląskiej”. Periodyk ważny gdyż pismo – wydawane do dziś – poświęcone jest zagadnieniom artystycznym zarówno w sztuce dawnej jak i we współczesnej.
Mariusz Hermansdorfer z Muzeum Narodowym we Wrocławiu związany był przez całą swą zawodową karierę. Funkcję dyrektora pełnił w latach 1983–2013. Obszarem jego badawczych poszukiwań była sztuka współczesna. Dzięki Hermansdorferowi wrocławskie Muzeum Narodowe zgromadziło jedną z największych i najbardziej reprezentatywnych kolekcji polskiej sztuki współczesnej, która obejmuje wszystkie dyscypliny artystyczne. Jako dyrektor budował pozycję naukową muzeum, a sam był twórcą niezliczonej ilości wystaw. Mariusz Hermansdorfer odcisnął również znaczące piętno na odbiorze i recepcji sztuki współczesnej w Polsce.
Popiersia byłych dyrektorów autorstwa Tomasza Wenklara wykonano z żywicy akrylowej. Umieszczone zostały na konsolach w okrągłych niszach południowej ściany wewnętrznej holu muzeum, w miejscu reprezentacyjnym i ogólnie dostępnym. Artysta bardzo dobrze uchwycił charakterystyczne cechy wyglądu obu osób. Znalazło to potwierdzenie w opinii prof. Aliny Drapelli-Hermansdorfer, która tak napisała o rzeźbiarskim portrecie swego męża: „Monumentalny! Bardzo dobra rzeźba, sądzę że byłby szczęśliwy. My w każdym razie na pewno! […] Sądzę, że proporcje torsu uwzględniają skrót widokowy z dołu, kiedy głowa wpisuje się w tondo. Z boku też wygląda to bardzo dobrze, a podobieństwo zostało świetnie uchwycone. Podziękowania dla Twórcy oraz Inspiratora”[3].
Z pewnością takie słowa są najlepszym uznaniem dla twórcy wizerunku. Podobnie było przed laty kiedy Sebastian Riedl, syn Ryszarda Riedla, powiedział artyście, że w jego rzeźbie widzi swego ojca.
Dorobek rzeźbiarski Tomasza Wenklara świadczy o ogromnym profesjonalizmie artysty oraz różnorodnych umiejętnościach realizacyjnych i technologicznych. Jego wrocławskie pomniki: Wojciecha Korfantego i Ignacego Jana Paderewskiego trwale wpisały się już w pejzaż miasta, a popiersia jego dłuta, eksponowane w przestrzeniach budynków, są niezwykle interesującym uzupełnieniem architektury.
Uroczyste odsłonięcie popiersi dr Marii Starzewskiej i Mariusza Hermansdorfera miało miejsce 28 marca 2022 r. i stanowiło w pewnym sensie preludium do obchodów 75-lecia Muzeum Narodowego, które odbywają się w 2023 r. Warto bowiem przypomnieć, że 28 marca 1947 r., na podstawie instrukcji Ministerstwa Kultury i Sztuki, powołane zostało Muzeum Państwowe we Wrocławiu w organizacji. Początkowo składało się ono z siedmiu działów: Prehistorycznego, Historycznego, Etnograficznego, Sztuki Zdobniczej, Galerii Sztuki, Przyrodniczego i Biblioteki.
Tak więc upamiętnienie wybitnych dyrektorów największej wrocławskiej instytucji muzealnej było ważnym akcentem rocznicowych obchodów.
Beata Stragierowicz, kustosz w Gabinecie Dokumentów MNWr
13 lipca 2023
[1] Tomasz Wenklar. Rzeźba [katalog wystawy], Tychy 2015, s. 4.
[2] Muzeum Narodowe we Wrocławiu 1947–2007, red. M. Hermansdorfer, Wrocław 2008, s. 167–169 i 184.
[3] E-mail prof. Aliny Drapelli-Hermansdorfer do dyrektora Piotra Oszczanowskiego z dn. 18.11.2021 r.
Zapraszamy do lektury innych tekstów z cyklu „Intrygujące!” ➸