26 kwietnia 2023 r. minęła 140. rocznica śmierci polskiego rysownika, malarza, akwarelisty, pianisty i kompozytora – Napoleona Ordy.
Artysta urodził się 11 (lub 19) lutego 1807 r. w Worocewiczach k. Pińska. Od 1823 studiował matematykę na Uniwersytecie Wileńskim.
Za pełną poświęcenia walkę w czasie powstania listopadowego odznaczony został Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Aby uniknąć carskich represji po upadku wolnościowego zrywu, artysta udał się na emigrację.
W 1833 r. zamieszkał w Paryżu, gdzie współtworzył życie kulturalne polskiej emigracji aż do 1856 r. Wówczas to objęty został amnestią i mógł nareszcie bezpiecznie powrócić do ojczyzny.
Na początku lat 70. XIX w., kiedy to Rzeczpospolita rozdarta trzema rozbiorami istniała w swych dawnych granicach nie na mapie Europy, a tylko w sercach Polaków, Napoleon Orda rozpoczął dokumentowanie zabytków i historycznych miejsc dawnej Rzeczpospolitej.
Wieloletnie starania artysty zaowocowały wydaniem w latach 1875–1883 aż 8 serii, liczących 260 przedstawień Albumu widoków hist. Polski poświęconym Rodakom. Rysunki Ordy, wykonywane podczas podróży po Ukrainie, Wołyniu, Podolu, Litwie, Żmudzi, Białorusi, Galicji, ziemiach Wielkiego Księstwa Poznańskiego i Prus Zachodnich na graficzny język litografii przekładał Alojzy Misierowicz, wydawał zaś Maksymilian Fajans w Warszawie.
W zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu także znajdują się albumy z tych niezwykle ważnych serii graficznych. Rysunki Ordy w czasach, gdy Polski próżno było szukać na mapie Europy, dokumentowały i utrwalały w pamięci rodaków szczątki narodowego dziedzictwa, rozsianego po najdalszych krańcach historycznych ziem Rzeczpospolitej.
Do dziś dokumentują one również wygląd wielu niezachowanych już zabytkowych budowli. Niebywała precyzja i zacięcie artysty do ukazywania drobiazgowych widoków architektury sprawia, iż po dziś dzień są one niezwykle ważnym kompendium ikonograficznym do dziejów kultury naszego Narodu.
Wydanie planowanej serii IX i X przerwała śmierć artysty, która nadeszła 26 kwietnia 1883 r.
dr Aurelia Zduńczyk, Dział Grafiki XVI–XIX w.
■ Zoom na muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸