Przedświąteczny wykład w archikatedrze św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu
Prowadzenie: dr hab. Piotr Oszczanowski
Historia rekonstrukcji i powrotu do wrocławskiej katedry najcenniejszego zabytku renesansu – srebrnego ołtarza biskupa Andreasa Jerina z 1591 r.
Organizator: Uniwersytet Trzeciego Wieku. Wstęp wolny. Spotkanie w archikatedrze św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu (Ostrów Tumski, pl. Katedralny 1). Wykładowi towarzyszyć będzie przedświąteczny koncert.
■ O srebrnym ołtarzu biskupa Jerina ➸
Fot. A. Podstawka
Tak o konserwacji ołtarza w Muzeum Narodowym we Wrocławiu pisze kustosz Jacek Witecki:
„W 2017 r. wszystkie zachowane elementy ołtarza zostały przetransportowane do Muzeum Narodowego we Wrocławiu, gdzie ten najcenniejszy zabytek katedry miał stać się głównym eksponatem na wystawie „Skarbiec. Złotnictwo archikatedry wrocławskiej”. Elementy scalono i zaprezentowano na wystawie w formie wizualizującej kompletny ołtarz w jego naturalnych wymiarach. Był to pierwszy taki pokaz od ponad siedemdziesięciu lat.
11 stycznia 2018 r. metropolita wrocławski arcybiskup Józef Kupny i prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz wraz z ks. kanonikiem Pawłem Cembrowiczem, proboszczem parafii katedralnej, oraz dr. hab. Piotrem Oszczanowskim, dyrektorem Muzeum Narodowego we Wrocławiu, podpisali list intencyjny w sprawie rekonstrukcji ołtarza głównego katedry wrocławskiej. Deklaracja znalazła wyraz także w wyasygnowaniu przez miasto Wrocław oraz Fundację KGHM Polska Miedź kwot, które pokryły koszty związane z tym historycznym przedsięwzięciem.
Pierwszych po II wojnie światowej prac konserwatorskich dokonała muzealna pracownia konserwacji zabytków pod kierownictwem Małgorzaty Slawiczek-Altman. Figury ołtarzowe zostały rozmontowane i oczyszczone, zamocowano także ich osobno przechowywane części. Metalowe ornamenty zdobiące wnęki skrzydeł ołtarzowych zachowały się tylko fragmentarycznie. Konieczne okazały się tu rekonstrukcja i połączenie luźnych elementów, w czym pomogły istotnie archiwalne zdjęcia pentaptyku.
Przy pracach konserwatorskich zrewidowano przypuszczenia dotyczące użytych technik. Korpusy rzeźb wykonane są z łączonych drutem i lutowaniem sekcji, powstałych jako osobne odlewy ze srebra o grubości ścianek od 3 do 5 mm, powierzchniowo cyzelowane i złocone. Odlewami są też mniejsze fragmenty, takie jak dłonie postaci. Inne elementy powstały metodą repusowania w blasze srebrnej.
Odkryciem były nieznane wcześniej znaki i napisy umieszczone w miejscach niewidocznych po montażu. Niektóre z nich, wraz z wprawkami rytowniczymi, mogły powstać jeszcze w warsztacie Paula Nitscha, inne są świadectwem wykonywanych w późniejszych czasach napraw i renowacji.
Zespół konserwatorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu zrekonstruował wykonaną z drewna dębowego centralną szafę ołtarza, opierając się na dokumentacji fotograficznej i wymiarach elementów zachowanych. Powstały także potężne żelazne zawiasy utrzymujące ciężar skrzydeł ołtarzowych. Szafę pozłocono i pokryto zamówionym specjalnie w Lyonie aksamitem, odpowiadającym oryginalnej, zachowanej częściowo tkaninie.
Umieszczono na ołtarzu figury sceny Ukrzyżowania I postacie świętych patronów, odtwarzając także ponad sto elementów srebrnej dekoracji: krucyfiks, główki anielskie, ażurowe ornamenty, gwiazdy i rozety. Odtworzono także niezachowaną tablicę upamiętniającą fundację biskupa Andreasa Jerina. W ten sposób słynny „srebrny ołtarz” odzyskał po siedemdziesięciu czterech latach swój dawny kształt.
Wykonanie rekonstrukcji ołtarza jest jednym z najambitniejszych przedsięwzięć w zakresie konserwacji zabytków w Polsce”.