Realizacje z pozoru nie mające związku, a jednak! Zaprojektowała je ta sama osoba – Karl Friedrich Schinkel (1781–1841) – niemiecki architekt, urbanista, projektant i malarz, jeden z wybitniejszych twórców w Królestwie Prus I połowy XIX w.
Na wystawie Współczesność i historia. Medalierstwo europejskie 1800–1889, prezentowanej do 26 stycznia 2020 w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, obejrzeć można pochodzący z naszych zbiorów medal dziękczynny berlińczyków dla feldmarszałka pruskiego Gebharda von Blüchera (1742–1819) za zasługi w pokonaniu wojsk napoleońskich, zaprojektowany w 1816 przez Schinkla, a przygotowany przez współpracującego z nim rytownika, urodzonego we Wrocławiu, Antona Friedricha Königa mł. (1794–1844), który przez wiele lat tworzył dla mennicy w Berlinie i Dreźnie.
Wystawie towarzyszy dwutomowy katalog Współczesność i historia. Medale, plakiety i żetony z lat 1800–1889 ➸, opisujący zbiory Działu Numizmatyczno-Sfragistycznego Muzeum Narodowego we Wrocławiu, którego opracowanie trwało ponad 8 lat. Kolekcja XIX-wiecznych medali, plakiet i żetonów liczy bowiem 2170 muzealiów, a są to dzieła autorstwa czołowych światowych medalierów, rytowników, złotników i rzeźbiarzy tego czasu, pochodzących z wielu krajów Europy, m.in. z Austrii, Belgii, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Włoch czy Wielkiej Brytanii.
Na zachętę – spośród olbrzymiego zbioru – przedstawię zaledwie kilka egzemplarzy (dołączam też wizerunki innych obecnych na wystawie medali – proszę przewijać fotografie). Jednym z nich jest medal autorstwa Karla Radnitzky’ego (1818–1901), rzeźbiarza i medaliera, ucznia Josepha Daniela Böhma w Szkole Grawerskiej w Wiedniu. Radnitzky nie tylko pracował w mennicy w Wiedniu, ale także był profesorem w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych.
Medal powstał z okazji 32. Zjazdu Niemieckich Przyrodników i Lekarzy w Wiedniu w 1856. Na jego awersie pokazana została personifikacja natury oraz rośliny i zwierzęta. Na rewersie zaś ukazano personifikację Wiednia oraz, w czterech medalionach, podpisane popiersia władców związanych z Wiedniem i uważanych za powiązanych z rozwojem nauk przyrodniczych: cesarza Marka Aureliusza, księcia austriackiego Henryka II Babenberga, cesarza Leopolda I i cesarza Franciszka Józefa I.
Ciekawostką jest, że cesarz Marek Aureliusz zmarł (na dżumę) właśnie w Wiedniu, w jego rozmyślaniach zaś dostrzegano podstawy nauk przyrodniczych. Henryk II Babenberg przeniósł swoją rezydencję do Wiednia i ufundował tam opactwo benedyktyńskie, które – podobnie jak inne klasztory w okresie średniowiecza – było „ośrodkiem nauki”, tymczasem Leopold I założył uniwersytety w Innsbrucku i – co dla nas najciekawsze – we Wrocławiu.
Z Paryża pochodzi kolejny medal, wybity w 1846, który upamiętnia zdarzenie niecodzienne – przepłynięcie przez Rouen statku transportującego szczątki cesarza Francuzów Napoleona I (1769–1821) z Wyspy św. Heleny do Paryża.
Autorem tego projektu jest Alexis-Joseph Depaulis (1792 [lub 1790]–1867), medalier, który uczył się w Szkole Sztuk Pięknych w Paryżu u medaliera Bertranda Andrieu i rzeźbiarza Pierre’a Cartelliera.
Już w styczniu 1841 pisano o zamiarze upamiętnienia w formie medalu sprowadzenia szczątków Napoleona z Wyspy św. Heleny. Medal został ufundowany przez mieszkańców Rouen i wręczony przez radę tego miasta księciu Joinville Franciszkowi Orleańskiemu, który brał udział w transporcie zwłok.
W 1846 Jean-Jacques Barre (1793–1855) zaprojektował kolejny medal związany z Napoleonem, tym razem upamiętniający złożenie szczątków cesarza Francuzów w kościele Inwalidów w Paryżu 15 grudnia 1840.
We wrocławskich zbiorach znajdują się rzeźby autorstwa kolejnego artysty, który również zajmował się projektowaniem medali. Mam na myśli rzeźbiarza Christiana Daniela Raucha (1777–1857), ucznia Friedricha Valentina, Christiana Ruhla, W. Böttnera i Johanna Gottfrieda Schadowa. Wraz z Henrim François Brandtem (1789–1845), medalierem i rytownikiem stempli, zrealizował w 1828 medal poświęcony niemieckiemu przyrodnikowi i podróżnikowi Alexandrowi von Humboldtowi (1769–1859), upamiętniający jego wykłady w Sing-Akademie w Berlinie.
W kolekcji muzealnej znajdują się wyrzeźbione przez Raucha popiersia m.in. cara Aleksandra I (1815), księżnej pruskiej Anny Elżbiety Luizy (1822) czy Fryderyka Wilhelma III (1826).
Na zakończenie słów kilka o medalu, który jest w moim odczuciu świetnym podsumowaniem wieku pary i gwałtownego rozwoju przemysłu. To medal z Międzynarodowej Wystawy Przemysłowej Wszystkich Narodów zorganizowanej w Londynie w 1851.
Wystawa ta była pierwszą wystawą światową. Na rewersie medalu widnieje Pałac Kryształowy zaprojektowany przez Josepha Paxtona. Prawie cały budynek został wykonany z żelaza i szkła, drewna użyto tylko do uzbrojenia i w podłogach. Przy budowie obiektu zastosowano nową metodę konstrukcji, która pozwalała łatwo go zdemontować i powtórnie postawić.
Realizatorem medalu był Zakład Allen & Moore w Birmingham, wytwórnia wyrobów metalowych istniejąca od 1844, której właścicielami byli projektant John Allen i rytownik Joseph Moore.
Cóż, to tylko mała próbka tego, co obejrzeć można na wystawie czasowej. Zachęcam do odwiedzenia Muzeum i zapoznania się z ekspozycją, zanim te piękne medale ponownie wrócą do skarbca.
Fot.: Arkadiusz Podstawka, Wojciech Rogowicz | Oprawa wystawy: Edyta Białacka, Klaudia Maślej-Feluś | Prezentacja: Aleksandra Ziemlańska
Magdalena Karnicka, , kustosz w Dziale Numizmatyczno-Sfragistycznym Muzeum Narodowego we Wrocławiu
4 grudnia 2019
Więcej wpisów:
— O wystawie „Współczesność i historia. Medalierstwo europejskie 1800–1889” ➸
— Fotorelacja z wernisażu ➸
— Intrygujące! ➸