7 października – 13 listopada 2005
Jerzy Lewczyński urodził się w 1924 roku w Tomaszowie Lubelskim. Fotografią zajmował się od II wojny światowej, dokumentując między innymi działania partyzanckie jako członek AK. W latach 1945 – 1951 studiował na Politechnice Gliwickiej i rozpoczął działalność twórczą w ruchu fotoamatorskim. Interesował się sztuką współczesną; w latach 1957 – 1961 nawiązał ścisłą współpracę ze Zdzisławem Beksińskim i Bronisławem Schlabsem. Wśród wspólnie realizowanych projektów szczególnie znamienny był pokaz „Antyfotografia” z 1959 r.
Twórczość, którą rozwijał od końca lat 50. Jerzy Lewczyński, można traktować jako przejawy konceptualizmu, poezji wizualnej czy strategii intermedialnych. Interesował go zwłaszcza społeczny kontekst sztuki, o czym świadczy program nazwany „Archeologią fotografii”. Program zakłada zarówno rejestrowanie dokumentów ludzkiej działalności i komentowanie ich, jak zbieranie i opracowywanie istniejących już fotografii innych (często anonimowych) autorów. Zebranym i wystawionym pracom towarzyszą historyczne dociekania oraz poetyckie refleksje Jerzego Lewczyńskiego, odnoszące się do sensu historii, istoty ludzkiej natury.
Negatyw znaleziony
na ulicy, 1978
Ściana w Myślenicach, 1956
Pod wieloma względami Jerzy Lewczyński jest prekursorem tendencji, które później określono jako „konceptualizm” czy „postmodernizm”. Kategorie dokumentu i kreacji, intelektualizmu i naiwności, obrazów i pojęć, wyznaczają obszar, na którym artysta prezentuje własne refleksje. Jego prace są też fascynującym zapisem kilkudziesięciu lat historii Polski, rejestrującej rzeczywistość z przeszłości i obecną.
Wystawa w Muzeum Narodowym będzie miała charakter obszernej retrospektywy twórczości Jerzego Lewczyńskiego. Pokazany zostanie bogaty wybór prac należących do kolekcji Muzeum oraz ze zbiorów artysty. Wystawie towarzyszyć będzie album zawierający reprodukcje dzieł z całego okresu twórczości fotografika, jak i teoretyczne opracowania historyków sztuki.