18 stycznia – 30 kwietnia 2012
Miejsce:
Skarbiec Muzeum Narodowego we Wrocławiu, parter
Dwa naczynia z najsłynniejszej zastawy europejskiej, czyli serwisu „łabędziego” będą ozdobą tej kameralnej wystawy. Pokazane zostaną przykłady miśnieńskich wyrobów z najważniejszych okresów działalności manufaktury.
Wytwarzana w Chinach od VII w. porcelana była podziwiana w Europie już od wczesnego średniowiecza i wielu ceramików podejmowało próby odkrycia tajemnicy jej wyrobu. Udało się to dopiero specjalistom zatrudnionym przez Augusta II Mocnego – fizykowi i matematykowi Ehrenfriedowi Walterowi von Tschirnhausowi oraz utalentowanemu młodemu alchemikowi Johannowi Friedrichowi Böttgerowi. W 1707 r. wyprodukowali rodzaj kamionki o czerwonym kolorze, a dwa lata później rozwiązali problem koloru, zastępując czerwony bolus białym kaolinem. 23 stycznia 1710 August II Mocny ogłosił światu w czterech językach – niemieckim, francuskim, holenderskim i włoskim, że zakłada fabrykę porcelany w Dreźnie.
Po kilku miesiącach została ona przeniesiona na zamek w Miśni, którego położenie na wysokim skalistym wzgórzu dawało szansę, że tajemnica arcanum nie wyjdzie poza jego mury. Znajomość składu masy i proces wytwarzania objęte były ścisłą tajemnicą i przez długi czas znał je tylko Böttger (sam alchemik, jak i inne osoby pracujące przy wytwarzaniu białego złota były w pewnym sensie więźniami króla i nie mogły opuszczać zamku). Pierwszy pionierski okres bötterowski reprezentują na wystawie cztery obiekty wykonane z czerwonej kamionki – figurka przedstawiająca Augusta II Mocnego, czarki i dzbanek.
Kolejne etapy w działalności manufaktury związane są z wybitnymi projektantami i twórcami Gregoriusem Höroldtem i Johannem Joachimem Kaendlerem. Höroldt inspirował się wzorami chińskimi, Kaendler potraktował porcelanę jak tworzywo rzeźbiarskie, wykonał między innymi wielkie figury ptaków i zwierząt do wyposażenia Pałacu Japońskiego. Prawdziwą sławę przyniósł mu projekt „serwisu łabędziego”. Najsłynniejsza i największa w dziejach zastawa powstała na zamówienie dostojnika dworu Henricha von Brühla, składała się z 2200 elementów i przeznaczona była dla 100 osób. To dzieło sztuki na życzenie hrabiego Brühla dziedziczone było w całości, jednak podczas II wojny światowej uległo ono częściowemu zniszczeniu i rozproszeniu. Półmisek i talerz ze słynnego serwisu udało się zakupić do Muzeum Narodowego w 1977 i 1981 roku, ta wystawa jest rzadką okazją do ich zobaczenia.
Kolejne prezentowane eksponaty obrazują następne etapy działania manufaktury. W połowie XVIII wieku pompatyczną stylistykę barokową zastąpiło delikatne i kapryśne rokoko, naczynia ozdabiano scenkami z damami i kawalerami, pejzażami, kwiatami. W latach 70-tych XVIII wieku wprowadzono wzory inspirowane neoklasycznymi naczyniami francuskimi z wytwórni w Sèvres (naczynia w formie greckich waz, antycznych rzeźb). Około 1900 we wzornictwie pojawiły się elementy secesji inspirowane modną porcelaną kopenhaską. Z okazji dwustulecia (1910) powstania sięgnięto do najstarszych wzorów odtworzono też formułę böttgerowskiej kamionki, z której z dużym powodzeniem wyrabiano figury, medale i monety okolicznościowe (na wystawie można zobaczyć m.in. monety projektowane przez znanego artystę Emila Börnera).
……………………………………………………………………
Kuratorki: Magdalena Karnicka, Jolanta Sozańska
Christian Gottlieb Hammer, Widok Miśni nad Łabą, 1805
Pierwsza w Europie manufaktura porcelany działała na położonym na wysokim, skalistym wzgórzu zamku Albrechtsburg w Miśni. To miejsce wybrane zostało przez króla Augusta II Mocnego nieprzypadkowo – chodziło o to, by pilnie strzeżona tajemnica wyrobu „białego złota” nie przedostała się na zewnątrz. Informacje na temat składu masy i całego procesu wytwarzania na początku znał tylko odkrywca Johann Friedrich Böttger. Sam alchemik oraz inni pracownicy manufaktury byli w pewnym sensie więźniami króla i nie mogli opuszczać zamku.