Zbigniew Makowski, artysta-erudyta, pozostawił po sobie jedyne w swoim rodzaju dzieło – uniwersalne, ponadczasowe, wypełnione niezwykłymi treściami i równie niepowtarzalną formą.
Silna indywidualność, artysta osobny, chodząca encyklopedia, posługujący się kilkoma językami, w tym greką i łaciną. Wielokrotnie przytaczał sentencję widniejącą w czasach starożytnych na świątyni Apollina w Delfach: Gnothi seauton (Poznaj samego siebie) i – idąc za przykładem angielskiego poety i jezuity Gerarda Manleya Hopkinsa – studiował w tym celu dzieła innych twórców.
W swych pracach, zwłaszcza w unikalnych księgach artystycznych, wielokrotnie przytaczał różne wybrane fragmenty dzieł, m.in. Donatella, Giotta, Rossa Fiorentina, Leonarda, Dürera, Caravaggia, Rembrandta, Davida, Gauguina, Matisse’a, Brâncuşiego.
Makowski korzystał również z fragmentów utworów niezwykłych poetów, np. Samuela Taylora Coleridge’a (The Rime of the Ancient Mariner) czy Azry Pounda. Zapisywał je – podobnie jak swoje własne przemyślenia, impresje – ręcznym, kaligraficznie wypracowanym pismem, które traktował na równi z rysunkiem, jako swoisty ornament (lettryzm).
Swą twórczość postrzegał również jako sposób na poznanie świata, choć wierny łacińskiej maksymie Ignoramus et ignorabimus (Nie wiemy i nie dowiemy się) rozumiał, że wszystko jest niepojęte. W tym, co niepojęte, czyli metafizyczne, widział sens sztuki. Sztukę pozbawioną metafizyki traktował jako czystą dekorację.
Zafascynowany surrealizmem, który – jak sam często powtarzał – dał mu alibi do uprawiania sztuki figuratywnej, został zaproszony do grupy André Bretona. Jednak pomny dewizy Brâncuşiego, iż „w cieniu wielkiego drzewa nic wielkiego nie wyrośnie”, powrócił do Warszawy i tworzył własną sztukę opartą na znakomitym rysunku (linearyzm) oraz na idei, konsekwentnie pozostając w kontrze wobec obowiązujących tendencji artystycznych.
Nie chełpił się posiadaniem rozległej wiedzy – starał się nią dzielić z wytrawnymi adresatami swej niełatwej w odbiorze, ale intrygującej sztuki.
Magdalena Szafkowska, Dział Grafiki i Rysunków w Pawilonie Czterech Kopuł
Zbigniew Makowski, Księga artystyczna (fragmenty), 1991
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸
Zbigniew Makowski – ostatni Mohikanin ➸