Powszechnie uznaje się, że najstarszą panoramą na świecie jest powstały w Chinach malowany na jedwabiu w formie zwoju Widok wzdłuż rzeki podczas święta Quingming.
Autorem tego dzieła jest Zhang Zeduang (1085–1145), malarz nadworny tworzący w czasach panowania dynastii Song. Zwój mierzy 25,5 cm × 525 cm i znajduje się w zbiorach Muzeum Pałacowego w Pekinie. Co ciekawe, obraz był wielokrotnie kopiowany w następnych stuleciach i „uaktualniany” o motywy współczesne kolejnym twórcom i rządzącym Chinami dynastiom. Niezmienny pozostawał zawsze temat – przedstawienie jednego dnia z życia miasta, którym jest prawdopodobnie Bianjing (obecnie Kaifeng w prowincji Henan), położone nad Rzeką Żółtą.
Tradycyjnie przyjmuje się, że ukazany został tu dzień obchodów wiosennego święta Quingming, w trakcie którego celebrowane jest wspomnienie zmarłych. Jednak, pomimo przedstawienia setek postaci wykonujących różne czynności, nie można tu dostrzec charakterystycznych ceremonialnych aspektów tego święta takich jak sprzątanie grobów czy zapalanie na nich świateł.
Malowidło oglądane od prawej do lewej – zgodnie z kierunkiem czytania chińskiego pisma – ujawnia w kolejnych scenach styl życia wszystkich grup społecznych, różne rodzaje prac wykonywanych na wsi i w mieście, interesujące sceny dziejące się na rzece, przegląd licznych zawodów i profesji (są tam m.in. handlarze, kuglarze, aktorzy, mnisi proszący o jałmużnę, lekarze, karczmarze, nauczyciele, młynarze czy uczeni). Daje też doskonałą możliwość przyjrzenia się dawnym ubiorom i różnorodnym obiektom architektonicznym. Elementem spajającym wszystkie sceny jest rzeka, wokół której toczy się życie miasta i jego wiejskich przedmieść.
Inaczej niż wielkie, widowiskowe panoramy europejskie tworzone w XIX w. ten chiński zwój przeznaczony był do bardziej osobistej, indywidualnej kontemplacji.
Ze względu na swoją rozpoznawalność i niezwykle ważne miejsce, jakie dzieło zajmuje w historii i kulturze Państwa Środka, określane jest mianem „chińskiej Mony Lizy”. W 2010 r. elektroniczna, animowana wersja 3D obrazu w trzydziestokrotnym powiększeniu była główną atrakcją pawilonu chińskiego podczas Expo 2010 w Szanghaju.
Anna Jezierska, Dział Malarstwa XVI–XIX w. MNWr
■ Zoom na muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸