17 września – 13 listopada 2022
Kuratorka wystawy: Agnieszka Szepetiuk-Barańska
Dożynki we współczesnym krajobrazie kulturowym wsi są niewątpliwie jednym z najbardziej powszechnych i kultywowanych uroczystości dorocznych. Są przykładem wielopokoleniowej integracji lokalnej społeczności.
Wystawa jest próbą analizy transformacji kulturowych treści i ich adaptacji do warunków dawnej i współczesnej cywilizacji. Celem ekspozycji jest pokazanie współczesnego charakteru święta plonów oraz zmian w obyczajach i obrzędach dożynkowych, jakie dokonały się na przestrzeni dziejów. Ważnym też jej aspektem jest wielowymiarowe przedstawienie losów naszych chłopskich przodków. Stąd poza sielankowym obrazem polskiej wsi w ludycznych rytuałach święta plonów, pojawia się również odwołanie do popularnego obecnie nurtu mrocznej antropologii, polskiego feudalizmu i pańszczyzny – skomplikowanego i często pomijanego fragmentu historii ludowej.
Kończące doroczny cykl obrzędowy święto plonów dawniej było najistotniejsze dla rolników, przypominało o trudzie ich pracy i jej fundamentalnym znaczeniu, wskazywało na szczęśliwe zakończenie żniw, zapewniało pomyślność zbiorów. Uroczystość ta stopniowo stała się pretekstem do zabawy, barwnego widowiska, a z czasem manifestacji poglądów patriotycznych czy politycznych. Dziś świętowanie dożynek jest też okazją do promocji regionu, gminy czy wsi.
Na wystawie obejrzeć można korony, wieńce, bukiety, kotyliony, ozdoby i inne atrybuty żniwne. Widzowie zobaczą także unikatowe fotografie autorstwa m.in. fotografa-amatora Augustyna Czyżowicza dokumentującego życie dolnośląskiej wsi w latach 50–80. XX w., a także materiały filmowe z relacjami świadków i niezwykłe przedmioty pozyskane podczas badań terenowych.
Ekspozycji towarzyszy informator z bogatą dokumentacją fotograficzną i popularnonaukowymi testami dotyczącymi różnych aspektów dożynek.
Pokazywane zabytki pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, jego Oddziału Muzeum Etnograficznego, Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu. Część eksponatów wypożyczono od Kół Gospodyń Wiejskich.
■ Wydarzenia towarzyszące wystawie ➸
■ Przygotowania do wystawy ➸