To był pierwszy rok mojej pracy w muzeum i od razu wymarzone zadanie – kilkadziesiąt wywiadów do przeprowadzenia, wyjazdy na nagrania w całym regionie, niezliczone spotkania, doświadczenia, przyspieszony kurs powojennej historii Polski…
W 2014 r., w ramach projektu realizowanego przy okazji Roku Oskara Kolberga, przygotowaliśmy w Muzeum Etnograficznym 15 filmów edukacyjnych o wielokulturowym Dolnym Śląsku ➸ Każdy z nich prezentował perspektywę osadników z innego przedwojennego regionu Polski, a także reemigrantów oraz przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych. Zadanie było ambitne, ekipa malutka, czasu jak na lekarstwo.
Do dziś się zastanawiam, jak nam się to w ogóle udało. W misji edukacyjnej, którą sobie założyliśmy, najważniejsze było dla nas, by nie tylko porozmawiać ze specjalistami, ale przede wszystkim oddać głos samym świadkom historii i przedstawicielom młodszego pokolenia, poszukującego wciąż swojej tożsamości. W wielogłosowej opowieści o tym niezwykłym regionie każdy głos miał mieć taką samą wartość, również głos tych zwykle wykluczanych.
Myślę, że prezentowana w tym filmie opowieść o mieszkających na Dolnym Śląsku Romach, z pewnością niepełna i niedoskonała, jest jednak wciąż, nawet po tych kilku latach, ciekawym i dość aktualnym świadectwem świata na co dzień dla większości z nas niedostępnego. Romowie, postrzegani zwykle w kategoriach romantyzującego i egzotyzującego lub – chyba niestety częściej – krzywdzącego ich negatywnego stereotypu, pokazali nam dużo bardziej złożony obraz swojej kultury.
Nie tylko każda z zamieszkujących Polskę romskich grup ma odmienną historię, ale i dziś są oni wciąż niezwykle zróżnicowani. A jednocześnie tak bardzo podobni do tak zwanej „większości”.
To, co mnie do dziś wzrusza w tej opowieści, to niesamowity głos Marii Delimaty śpiewającej romski hymn, dzieci w legnickiej szkole zainteresowane tą kulturą bez żadnych uprzedzeń, a także szczerość i bezpośredniość wielu wypowiedzianych w filmie słów – o poczuciu krzywdy, zagrożeniach dla własnej tożsamości, trudach życia codziennego i potrzebie edukacji, bez której pozostają tylko stereotypy. Posłuchajcie ich uważnie!
Marta Derejczyk, edukatorka w Muzeum Etnograficznym
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸