Charakterystyczny dla Pokucia sposób wytwarzania i zdobienia ceramiki, polegający na pobiałkowaniu, czyli pokryciu warstwą białej gliny, rytowaniu i szkliwieniu naczyń, znany był na tym terenie od dawna. Praktykowano go w warsztatach garncarskich między innymi w Kołomyi, Kutach i Kosowie. Zdobioną w ten sposób ceramikę, nazywano pokucką lub potocznie huculską, dominowały w ornamentyce naczyń kolory bieli, zieleni, a także brązu oraz kobaltu.
Znajdująca się w muzealnych zbiorach ceramika Kazimierza Woźniaka (1909–1991), pochodzącego z Pistynia na Pokuciu, to przedmioty wykonane tu, na Dolnym Śląsku po 1945 roku, posiadające w sobie „tajemnicę” dawnego miejsca zamieszkania ich twórcy. Naczynia w kolorach bieli, żółci, zieleni i brązu, ustawione na półkach w magazynie, wyróżniają się na tle całej kolekcji poprzez nawiązanie kolorystyką i techniką wykonania do wyrobów pokuckich.
Kazimierz Woźniak po wojnie jednym z pierwszych transportów dotarł na Dolny Śląsk i osiadł w Oławie, gdzie pod koniec lat 50. XX wieku zdołał doprowadzić do wznowienia produkcji ceramiki wiernej tradycjom garncarskim Pokucia, odtwarzając dawną technologię i zdobnictwo. Kontynuował tradycje swego ojczyma Piotra Koszaka, znanego garncarza huculskiego, absolwenta Krajowej Ceramicznej Szkoły w Kołomyi.
Wykonując naczynia z zachowaniem zasad „huculskiej majoliki”, w jego pracowni powstało ponad 30 typów naczyń i form użytkowych od mis, dzbanów do tzw. kołaczy, wazonów w formie amfor i baranów oraz świeczników trójramiennych, tzw. trijc.
Wszystkie naczynia są pięknie toczone, o szlachetnej pobiałce i glazurze w odcieniach brązu, zieleni i żółci, podwójnie wypalane. Każde z nich jest bogato zdobione ornamentyką geometryczną, kwiatową, wśród której pojawiają się rysunki ptaków, głównie kogutów. Motywy zdobnicze skomponowane są z dużym wyczuciem estetycznym i bardzo często pokrywają całą powierzchnię zdobionego naczynia, podkreślając jego bryłę.
Kazimierz Woźniak w 1978 roku na Ogólnopolskim Konkursie „Polskie Garncarstwo Ludowe” zorganizowanym w Toruniu otrzymał nagrodę specjalną Ministerstwa Kultury i Sztuki. Napisano wówczas, że: „jest on jedynym w naszym kraju kontynuatorem tradycji ceramiki pokuckiej, który zachował charakterystyczną dla tamtych terenów bogatą wielotematyczną ornamentykę, konturowaną rytem na pobiałkowanym tle i wielobarwnie malowaną, którą mistrzowsko stosuje na czutrach, trójdzielnych świecznikach, talerzach”. Kolejną nagrodę otrzymał w 1985 roku, wówczas został laureatem Nagrody im. Oskara Kolberga za dokonania twórcze w dziedzinie garncarstwa.
Wyroby ceramiczne Kazimierza Woźniaka znajdują się w zbiorach wielu muzeów w Polsce: w Warszawie, w Krakowie, w Toruniu, w Gliwicach i we Wrocławiu. Już pod koniec lat 50. nasze muzeum zakupiło od Kazimierza Woźniaka jego wyroby ceramiczne, a kolekcja jego prac stopniowo się powiększała, obecnie zbiór liczy około 100 obiektów tej ceramiki. W muzealnej kolekcji znajdują się zarówno naczynia użytkowe, jak i dekoracyjne, nawiązujące w formie i stylistyce do wyrobów dawnych pokuckich mistrzów.
Dorota Jasnowska, Dział Folkloru Muzeum Etnograficznego
Fot. Wojciech Rogowicz
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸