Reprodukcja ryciny nieznanego autora „Przemysłowe zwierciadło czasu” z 1843 roku, ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Görlitz
Praca prezentowana na wystawie czasowej „Dolny Śląsk pnie się w górę. Rzemiosło i przemysł wzdłuż Śląskiej Kolei Górskiej”
Muzeum Etnograficzne Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu, 17.05–17.08.2025
Fot. Renata Filipczak
Rycina zatytułowana „Przemysłowe zwierciadło czasu” (niem. „Industrieller Zeitspiegel”), autorstwa nieznanego twórcy, pochodzi z 1843 roku. Jest to rozbudowana kompozycja graficzna o wymiarach ok. 50 cm szer. × 41 cm wys., wykonana na papierze o zielonkawym odcieniu.
Dzieło odbito z dużą dbałością o detal, a elementy dekoracyjne takie jak akantowe liście okalające całość zostały delikatnie podkreślone złoceniem.
W centralnej części kompozycji umieszczono prostokątne pole z mapą przedstawiającą rozwijającą się w połowie XIX wieku sieć kolejową na terenie Niemiec. Mapa opisana jest po niemiecku, z tytułem „Deutschlands Eisenbahnen” – „Koleje Niemiec”.
Cztery narożniki pola mapy zawierają osobne ilustracje. U góry po lewej znajduje się scena z parostatkiem na wzburzonym morzu, a po prawej – lokomotywa z wagonami, jadąca przez wiejski krajobraz. W dolnych rogach widzimy alegoryczne przedstawienia: po lewej – grupę kobiecych postaci z naręczami płodów rolnych oraz wozem konnym w tle; po prawej – zbiór przyrządów związanych z kartografią i podróżami, takich jak globus, luneta, cyrkiel i Gwiazda Polarna.
Główną mapę otacza kompleksowy układ ilustracji ukazujących narzędzia i maszyny reprezentujące różne gałęzie przemysłu i nauki. U góry znajdują się przedstawienia związane z fizyką i chemią, oznaczone napisem „Physik und Chemie”. Widzimy tu m.in. kolby, retorty, zbiorniki na gaz, piece hutnicze czy młot elektromagnetyczny.
Lewa część kompozycji opisana jako „Technik und Mechanik” (Technika i mechanika), prezentuje urządzenia przemysłowe takie jak: folusz, maszyna przędzalnicza, walce i młot parowy.
Po prawej stronie, w części zatytułowanej „Maschinenwesen” (Budowa maszyn), widnieją szkice lokomotyw, prostych machin latających, kół wodnych, przekładni oraz silników parowych.
Dolna część ryciny nosi podpis „Landwirtschaft” (Rolnictwo) i zawiera ilustracje sprzętów rolniczych: pługów, brony, młocarni, grabi do siana i innych narzędzi gospodarskich.
Całą kompozycję otacza bogato zdobione obramowanie z wijących się liści akantu i stylizowanych pnączy, tworzących wizualne przejścia między poszczególnymi działami tematycznymi. W czterech narożnikach ramy znajdują się dodatkowe ilustracje alegoryczne – symbolizujące rozwój cywilizacji, edukacji, nauki i przemysłu.
Rycina jest przykładem typowego dla XIX wieku dydaktycznego ujęcia postępu technicznego – zestawia konkretne osiągnięcia inżynierii z wizualizacjami symbolicznymi, osadzonymi w narodowym kontekście pruskich Niemiec.
Więcej opisów ➸