W 2011 r. w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu zorganizowano wystawę „Z widokiem na Ararat. Losy Ormian w Polsce”. Była to kolejna odsłona tej ekspozycji, przygotowanej przez Fundację Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich we współpracy z Domem Spotkań z Historią oraz Towarzystwem Ormian Polskich.
We Wrocławiu, ze względu na współpracę z naszym muzeum, zyskała ona nową aranżację: fotografie, opisy, filmy, muzyka wypełniały konstrukcję przypominającą wielką świątynię. Ekspozycji towarzyszyły liczne wydarzenia: pokazy walk rycerskich, warsztaty linorytów, prezentacje i degustacje ormiańskich potraw, koncerty, kiermasz wydawnictw, prezentacje filmów.
Przez cały czas udostępniania wystawy w muzeum pojawiło się wyjątkowo dużo gości, także przedstawicieli społeczności ormiańskiej. Zarówno tych, którzy przybyli na teren Dolnego Śląska tuż po II wojnie światowej z polską ludnością z dawnych Kresów Rzeczpospolitej, jak i tych, którzy przyjechali tu znacznie później, głównie ze względów ekonomicznych. Ten czas był niemal „gęsty”, zważywszy na liczne spotkania, poruszające emocje, wzruszenia.
Film o Ormianach na Dolnym Śląsku, zrealizowany w cyklu „Dolny Śląsk. Lud, jego zwyczaje, sposób życia, pieśni, muzyka i tańce…” ➸ , powstał trzy lata po wystawie. Nasze pierwsze spotkanie zaprocentowało wzajemnym zaufaniem; przekonaniem, że jesteśmy dla siebie odpowiedzialnymi partnerami, działamy profesjonalnie i dla dobra wspólnego.
W filmie z pomocą jego bohaterów odpowiadamy na pytania: Kim są Ormianie – jedna z dziewięciu polskich mniejszości narodowych? Kiedy przybyli na Dolny Śląsk? Jak definiują własną tożsamość? Tej wykładni służy także przedstawienie tak wydawałoby się ulotnych zjawisk jak ormiańska muzyka, śpiew, nadzwyczaj uduchowiona liturgia; tak integrujących ormiańską społeczność i ich przyjaciół uroczystości jak coroczne spotkania przy chaczkarze – znaku ormiańskiej obecności, kamiennej stelli wzniesionej we Wrocławiu w 2012 r. na skwerze przy ul. Janickiego obok klasztoru oo. Dominikanów, aby uczcić pamięć Ormian pomordowanych w czasie ludobójstwa w Turcji (1915–1917).
Objaśnieniu istoty „ormiańskosci” posłużyło zaprezentowanie również ważnych odświętnych rytuałów, jak chociażby skomplikowanego procesu przygotowania przyprawy „chorut” do smakowitej zupy „gandżabur”.
Bohaterami filmu są między innymi: Romana Obrocka, niezastąpiona popularyzatorka ormiańskiej kultury, dziennikarka i współzałożycielka Towarzystwa Ormian Polskich; Sambor Dudziński, aktor lalkarz, kompozytor i multiinstrumentalista; Adam Domanasiewicz, znany chirurg, prezes Towarzystwa Ormian Polskich; dr Romuald Nowak, nasz muzealny kolega, kierownik Muzeum „Panorama Racławicka”; prof. dr hab. Ara Sayegh, organizator licznych działań związanych z ormiańską kulturą i historią; Janina Kordys, dyrektorka Powiatowej i Miejskiej Biblioteki w Oławie; Blandyna Rosół-Niemirowska, nauczycielka z Oławy; ich rodziny i wielu, wielu innych…
Zobaczcie ich, posłuchajcie ich opowieści. Jest w nich skromność, ale i duma z przynależności do tego wyjątkowego narodu, o którym prof. dr hab. Krzysztof Stopka – także bohater naszego filmu – mówi, przywołując znane powiedzenie, że w naszym kraju tworzą go ci, którzy są „podwójnie Polakami”. Potwierdza to każdy kadr i każde słowo tego filmu.
Elżbieta Berendt, kierownik Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸