…Jest słoneczne wiosenne popołudnie dnia 4 kwietnia 1794 roku. Znaleźliśmy się na wzniesieniu dziemięrzyckim w pobliżu Racławic, skąd roztacza się rozległy widok na pagórkowatą okolicę zamkniętą dalekim horyzontem. Toczy się właśnie wokół nas pamiętna bitwa powstańczych wojsk kościuszkowskich z wojskami carycy Katarzyny II…
14 czerwca 2020 r. minęło 35 lat od chwili, gdy pierwsi zwiedzający usłyszeli we wrocławskiej rotundzie te słowa. Widzowie na kilkadziesiąt minut wprowadzani zostają jakby w środek rozgrywającego się na płótnie zdarzenia – bitwy pod Racławicami – i w złudnej przestrzeni zakreślonej malowidłem zatracają poczucie świata realnego. Stają się uczestnikami batalii, która była pierwszą zwycięską bitwą insurekcji kościuszkowskiej 1794 r.
W roku 2020 rocznica ponownego udostępnienia słynnego płótna przypadła podczas pandemii. Zamiast hucznego świętowania z wszystkimi wrocławianami jedynym akcentem rocznicowym przygotowanym przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu była prezentacja popiersia Wojciecha Kossaka (1856–1942) – współtwórcy Panoramy Racławickiej. Stało się ono dopełnieniem wizerunku Jana Styki dłuta Aloisa Strobla prezentowanego w holu rotundy.
Popiersie Wojciecha Kossaka to kolejna rzeźba zdolnego artysty Tomasza Wenklara przeznaczona dla Wrocławia. Wcześniej zrealizował w stolicy Dolnego Śląska dwa pomniki: Wojciecha Korfantego i Ignacego Jana Paderewskiego oraz tablicę pamiątkową umieszczoną na budynku tzw. Nowej Giełdy upamiętniającą koncert Paderewskiego w 1891 r.
Tomasz Wenklar (ur. 1977) jest absolwentem Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Katowicach (1992–1997) oraz Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1998–2003). Wenklar to artysta-poeta, który istotę swojej twórczości określa tak: „Moim celem jest zamykać dusze w kształtach rzeźb, a nie bezmyślnie kopiować (nawet udolnie) naturę”. Według artysty celem rzeźby jest zatrzymanie w czasie i w pamięci tego, co odchodzi i przemija. Stąd prace poświęcone Jimiemu Hendrixowi, Ryszardowi Riedlowi, Tadeuszowi Nalepie, Wojciechowi Kilarowi czy Ignacemu Janowi Paderewskiemu. Warto przypomnieć słowa Wenklara, który twierdzi, że „dzień jest dla rzeźb, noc dla melodii”. Może dlatego tak wiele jego dzieł to wizerunki muzyków. Z całą pewnością obdarzony jest wielką muzyczną wrażliwością.
architektów Hanny Adamczewskiej-Wejchert i Kazimierza Wejcherta w Tychach; fot. Beata Stragierowicz
Tomasz Wenklar mieszka na przemysłowym Śląsku i w swych pracach daje znak, że właśnie śląskiej ziemi poświęca swój talent. Wiele jego rzeźb upamiętnia ważne historyczne momenty. Przykładem może być pomnik twórców projektu zagospodarowania przestrzennego Nowych Tychów – architektów Hanny Adamczewskiej-Wejchert i Kazimierza Wejcherta.
Nieokiełznana wyobraźnia Wenklara pozwala na wiele. Wśród jego najbardziej śmiałych wizji znajduje się projekt przedstawienia Ryszarda Riedla na koniu, w kowbojskim stroju, aby oddać charakter idola. Ale artysta potrafi też okiełznać emocje, ma duże wyczucie formy i ogromną estetyczną wrażliwość.
Tworzenie pomnika to zawsze inteligentna gra bryły z przestrzenią. W przypadku dzieł Wenklara widać spore wyczucie kompozycyjne. Jego rzeźby dopełniają i uzupełniają przestrzeń, w której zaistniały. Wrocławski pomnik Ignacego Jana Paderewskiego na bulwarze Tadka Jasińskiego znakomicie wpisuje się w zieloną przestrzeń Promenady Staromiejskiej. Popiersie Maestra posadowione zostało na wysokim transparentnym cokole. Wykonany on został ze szkła, przez co pomnik jawi się jako niezwykle oryginalny. Paderewski spogląda w kierunku Narodowego Forum Muzyki, w którym byłby zapewne megagwiazdą pianistyki gdyby żył w naszych czasach.
Wykonane z brązu popiersie Wojciecha Kossaka będzie swego rodzaju hołdem Wrocławia dla artysty, który utrwalił w malarstwie polskim wizerunek ułana i dziewczyny. W stolicy Dolnego Śląska rzesze zwiedzających od 35 lat podziwiają Panoramę Racławicką i zachwycają się rozmachem scen batalistycznych skomponowanych przez Kossaka. Od dziś będą mogli obejrzeć również wizerunek malarza, który oddaje charakter jego sztuki.
Beata Stragierowicz, kustosz w Gabinecie Dokumentów Muzeum Narodowego we Wrocławiu
17 czerwca 2020
— Odsłonięcie popiersia Wojciecha Kossaka w Panoramie Racławickiej ➸
— Quiz „Co wiesz o Wojciechu Kossaku?” ➸
— Więcej tekstów z cyklu „Intrygujące!” ➸