W zachodniej części Ukrainy (na Pokuciu), na obszarze Karpat Wschodnich rozciąga się Huculszczyzna – region obejmujący pasmo Czarnohory oraz dolinę Prutu i Czeremoszu. Jego barwny folklor, stroje i rękodzieło niezmiennie fascynują, a huculska sztuka ludowa – posiadająca swoisty styl – nadal jest atrakcyjna. Liżniki, ręcznie tkane kilimy, malowane ceramiczne naczynia, drewniane talerze inkrustowane macicą perłową, koralikami i metalem ciągle przedstawiają wysoką wartość estetyczną.
Huculska sztuka ludowa oraz kultura tego regionu cieszyła się wielką popularnością wśród polskich poetów, malarzy i artystów na przełomie XIX i XX w. oraz w czasie dwudziestolecia międzywojennego. Huculskie tematy podejmowali Teodor Axentowicz, Stanisław Dębicki, Fryderyk Pautsch i Kazimierz Sichulski, Władysław Jarocki i wielu innych wybitnych artystów.
W zbiorach wielu muzeów w Polsce huculskie dzieła sztuki mają swoje miejsce, w Muzeum Etnograficznym także znajduje się kolekcja malowanych ceramicznych naczyń, drewnianych przedmiotów inkrustowanych macicą perłową i koralikami, biżuteria i elementów stroju huculskiego, ale także znane i podziwiane huculskie pisanki.
❦
Zygmunt Gloger w 1900 r. w Encyklopedii staropolskiej pod hasłem pisanki wyjaśnia, że „[…] zwyczaj malowania jaj wielkanocnych był powszechny w narodzie […], farbują jaja w brezylii czerwonej i sinej, w odwarze z łupin cebuli, z kory dzikiej jabłoni, listków kwiatu malwy, kory olszowej, z robaczków czerwcem zwanych, w szafranie, krokoszu itd. Rysują jajko rozpuszczonym woskiem, aby farba miejsc powoskowanych nie pokryła. Rysowanie zowią pisaniem, stąd nazwa pisanki” (Z. Gloger, Encyklopedia staropolska, Warszawa 1958, s. 26).
W kolekcji działu Folkloru Muzeum Etnograficznego znajdują się batikowe pisanki huculskie, mające dzisiaj już ponad 80 lat. Zakupione na początku lat 30. XX w. w Krakowie od Hucułów z okolic Żabiego i Kosmacza, po wojnie wraz z właścicielami trafiły do Wrocławia.
Pisanki te charakteryzuje utrzymana w tonacji żółtobrązowej kolorystyka tła oraz bardzo ciekawe zdobnictwo, będące swoistym przykładem „miniaturowego pisankowego malarstwa”, wykonanego z ogromną precyzją i wyrafinowaniem.
Finezyjne, linearne motywy zdobnicze w kolorach: żółtym, pomarańczowym, zielonym, czerwonym, białym wypełniają dokładnie całą powierzchnię jajka. Wzornictwo niektórych z nich można określić jako mozaikowe. Dominują motywy geometryczne w postaci linii, trójkątów, kędziorów, kratkowań, rombów, spiral, szachownic.
Występuje też – tak rzadko spotykana – zoomorficzna ornamentyka, charakterystyczna dla dawnych pisanek regionu huculskiego. Wizerunki konia, jelenia, ryby należą do grupy dawnych motywów zdobniczych służących magicznym działaniom i zwiększających moc pisanki.
Wśród pisanek huculskich na szczególną uwagę zasługuje pisanka z najbardziej archaicznym motywem „drzewa życia” i dwoma konikami po jego obu stronach.
Dorota Jasnowska, kustosz w Dziale Folkloru i Ceramiki Muzeum Etnograficznego
Pisanki huculska, technika batikowa, autor nieznany, okolice Kosmacza, Żabiego, lata 30. XX w.
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸