Wśród Dzieł wszystkich Oskara Kolberga Pokuciu poświęcone zostały 3 tomy. Ten opisujący lecznictwo został wydany w Krakowie w 1888 roku. Znaleźć w nim można opisy sposobów stosowanych przez mieszkańców Karpat Wschodnich na pokonywanie różnych chorób.
Kolberg zanotował 77 „lekarstw” na zwalczanie febry, sposoby na zażegnywanie „wielkiej choroby” (jak nazywano padaczkę), na ukąszenia żmij, na dezynterię, na pozbycie się „parchów”, na ból zębów, głowy, uszu…
Pisze: „Wszelkie choroby i dolegliwości, jak w ogóle wszystko złe fizyczne, leczy tu lud najczęściej za pomocą zażegnywań i zaklęć czyli przymowy, oraz środków i ziół w sztuce lekarskiej prawie wcale nie uwzględnianych. […] Formułki tych przymówek bywają wyszeptane przy chorym nad jakimś przedmiotem szybko i głosem cichym; znachory bowiem usiłują je zachować w tajemnicy. Przed ludźmi z inteligencji wypierają się jednak często swej sztuki. […] Na większe choroby mają na Pokuciu lekarstwa często najniewłaściwiej zastosowane, zwane: hornec prewernuty (przewrócenie garnka). Jest to rodzaj bańki na wielkie rozmiary. Kobiety biorą garnek zatłuszczony, nalewają trochą wody by z niej wzniecić parę, wypalają go, i przykładają otworem na żołądek choremu, w sposób jak to czynią cyrulicy z bańkami. Bańka tak duża a mocno w ciało wpleciona, zaledwo oderwać się daje: często zdarza się, że garnek rozbić trzeba, aby go odsadzić”.
Życie mieszkańców Karpat w ciężkich warunkach bytowych, z bardzo ograniczonym dostępem do lekarzy, ale wśród bogatej roślinności spowodowało, że podstawowym sposobem leczenia w medycynie ludowej Hucułów była fitoterapia; do leczenia wykorzystywano 350 rodzajów roślin. Stosowano wywary, napary, nalewki, maści, soki, proszki, przykładano rośliny na skórę lub przyjmowano nieprzetworzone doustnie. Niektóre z ziół ze względu na wszechstronne działanie lecznicze cieszyły się wyjątkowym uznaniem: „wielkie zioło” – oman wielki (roślina stosowana przez starożytnych Greków i Rzymian) czy „lek na sto dolegliwości” – dziurawiec zwyczajny.
Roślinom przypisywano także przymioty magiczne (o tym innym razem), natomiast ich właściwości lecznicze potwierdziły badania fitochemiczne i farmakologiczne. Bylica piołun, babka zwyczajna, rumianek, krwawnik, arnika górska, pokrzywa zwyczajna, kozłek lekarski, lubczyk, żywokost, jałowiec, mięta…, a także rośliny charakterystyczne tylko dla wysoko położonych karpackich połonin, jak np. goryczka żółta (Gentiana lutea).
Niektóre środki medycyny ludowej Hucułów opisane przez badaczy w XIX i XX wieku znalazły uznanie współczesnych uczonych na Ukrainie. Interesują się nimi naukowcy Iwano-Frankowskiej Akademii Medycznej, Akademii Medycznej we Lwowie i Kijowskiego Instytutu szkolenia podyplomowego lekarzy i magistrów farmacji, a preparaty opracowane na podstawie badań roślin karpackich produkuje Lwowska Fabryka Farmaceutyczna.
Paulina Suchecka, edukatorka w Muzeum Etnograficznym
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸