Rzemiosło i przemysł wzdłuż Śląskiej Kolei Górskiej
17 maja – 17 sierpnia 2025
wł. Muzeum Śląskiego w Görlitz
wł. Muzeum Śląskiego w Görlitz
wł. Muzeum Śląskiego w Görlitz
Fot. W. Rogowicz, M. Skrabek
Kurator wystawy: Alexander Szalapski, koordynacja: Joanna Kurbiel i Emilia Jeziorowska (ME)
Uruchomiona w 1867 r. Śląska Kolej Górska połączyła Görlitz i Węgliniec z Wałbrzychem, umożliwiając rozwój przemysłu i włączając Dolny Śląsk w europejską sieć kolejową.
Wystawa opowiada historię rozwoju dolnośląskiego rzemiosła, przemysłu i turystyki, który nastąpił wraz z pojawieniem się kolei łączącej Görlitz i Węgliniec z Wałbrzychem. Do końca lat 60. XIX w. rozwój południowego Dolnego Śląska hamowało pagórkowato-górzyste ukształtowanie terenu, utrudniające komunikację oraz transport towarów. Dopiero DKG włączyła ten obszar w europejską sieć kolejową, umożliwiając jego rozwój technologiczny, przemysłowy i urbanizacyjny.
Na wystawie, przygotowanej w językach polskim i niemieckim, pokazane zostały charakterystyczne wyroby z miejscowości położonych na szlaku kolei. Ich historie pozwalają kompleksowo prześledzić rozwój gospodarczy Dolnego Śląska w 2. poł. XIX w. Oprócz widoków i map dawnego Dolnego Śląska zwiedzający zobaczyć mogą modele lokomotyw i powozów, a także m.in. porcelanę z Wałbrzycha, blaudruki z Gryfowa Śląskiego, koronki z Jeleniej Góry czy chusteczki do nosa z Lubania – przedmioty i artykuły produkowane w miejscowościach, przez które kolej wiodła.
Na przykład Lubań w ciągu kilku dziesięcioleci stał się jednym z największych ośrodków produkcji chusteczek do nosa w tej części Europy. Na początku XX w. lubańskie fabryki zaspokajały aż 90% popytu na ten towar w całych Niemczech. Na wystawie zobaczyć zatem można próbniki materiałów, wzorniki chusteczek czy reklamy tych produktów.
Z kolei w Olszynie funkcjonował zakład przemysłowy Roberta Ruscheweyha, który w 1878 r. uzyskał pierwszy na świecie patent na rozkładany stół. Najdłuższy mebel mógł pomieścić nawet 50 osób, rozkładając się do długości aż 13 metrów. Widzowie mogą zobaczyć mniejszą wersję tego wynalazku, a także dokumenty patentowe czy archiwalne znaki fabryczne.
Przedstawiony został również blaudruk, czyli druk batikowy. Ta tradycyjna technika farbowania tkanin nie jest możliwa na skalę przemysłową, choć takie próby zostały podjęte w latach 80. XIX w. w Gryfowie Śląskim w fabryce Schlesische Blaudruckerei AG. Przykłady tkanin zdobionych blaudrukiem, zabytkowe klocki drukarskie, a nawet unikatowe fotografie z procesu produkcyjnego przybliżają widzom ten temat.
Rozbudowa kolei przyczyniła się również do rozwoju turystyki górskiej. Powstawały liczne szlaki turystyczne, schroniska, hotele i restauracje, narodził się przemysł pamiątkarski oraz zwyczaj wysyłania pocztówek, a figurka Liczyrzepy – bohatera najpopularniejszej w regionie legendy – stała się produktem reklamowym Karkonoszy.
Wystawa zorganizowana przez Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu i Muzeum Śląskie w Görlitz
↡ Wybrane wydarzenia towarzyszące wystawie
❧ 17 maja, g. 22:00 — oprowadzanie kuratorskie z tłumaczeniem na PJM
Prowadzenie: Joanna Kurbiel, Emilia Jeziorowska, tłumaczenie PJM: Elżbieta Resler
❧ 14 czerwca, 12 lipca, 17 sierpnia, g. 14:00 — oprowadzania kuratorskie
Prowadzenie: Joanna Kurbiel, Emilia Jeziorowska
❧ 18 maja, g. 14:00 — Kropka w kropkę – śladem bolesławieckiej ceramiki
Warsztaty rodzinne dla dzieci w wieku 6–12 lat w ramach cyklu „Etno w południe”
Prowadzenie: Kaja Ossowska
❧ 28 maja, g. 17:00 — Między tradycją a nowoczesnością. Przemiany w bolesławieckiej ceramice
Wykład Magdaleny Gazur
❧ 31 maja, g. 14:00 — Stary Śląsk w tańcu, muzyce i śpiewie
Występ Zespołu Pieśni i Tańca „Legnica”
❧ 1 czerwca, godz. 14:00 — Śląska Kolej Górska. Dzieje, infrastruktura, gospodarka
Wykład dr. hab. Przemysława Dominasa
❧ 8 czerwca, g. 15:00 — Koronka klockowa dla początkujących
Warsztaty dla dorosłych, prowadzenie: Małgorzata Składzień-Sikorska
❧ 12 czerwca, g. 17:00 — Kolej na wodę
Wykład dr. hab. Wojciecha Browarnego
❧ 15 czerwca, g. 14:00 — Pociągiem przez Dolny Śląsk
Integracyjne warsztaty rodzinne dla dzieci w wieku 6–12 lat dostosowane do potrzeb osób w spektrum
Prowadzenie: Olga Budzan
❧ 21 czerwca, g. 15:00 — Przedwojenne schroniska turystyczne w Karkonoszach
Wykład dr Karoliny Rybickiej
❧ 28 czerwca, g. 15:00 — Przedwojenny słodki Dolny Śląsk – ciasta, desery i inne łakocie
Wykład dr Karoliny Rybickiej
❧ 3 lipca, g. 17:00 — Fabryka mebli R. Ruscheweyha
Wykład dr Małgorzaty Korżel-Kraśnej
❧ 9 sierpnia, g. 14:00 — W poszukiwaniu pamiątek na trasie Śląskiej Kolei Górskiej. Przystanki osobiste
Wykład Elżbiety Berendt
↡ Wernisaż w Noc Muzeów 2025
Fot. M. Lorek, M. Skrabek
↡ Konferencja prasowa
Fot. W. Rogowicz
↡ Przygotowania do wystawy
Fot. W. Rogowicz, M. Skrabek