Zdzisław Beksiński, Jerzy Lewczyński i Bronisław Schlabs tworzyli niezwykłą, choć nieformalną grupę artystyczną. Ich współpraca, trwająca w latach 1957–1960, opierała się na wspólnym dążeniu do przekraczania tradycyjnych granic sztuki i fotografii.
Artystów łączyła przede wszystkim wspólna fascynacja nowoczesnością i chęć zerwania z tradycyjnymi formami sztuki oraz poszukiwanie nowych, eksperymentalnych środków wyrazu. Wspólne doświadczenie twórcze, które miało miejsce na wystawie „Krok w Nowoczesność” w 1957 roku, stało się początkiem ich współpracy. To właśnie tam rozpoczęła się artystyczna wymiana, która trwała kilka lat, pozwalając im wzajemnie się inspirować i rozwijać swoje idee.
W 1959 roku w Gliwickim Towarzystwie Fotograficznym odbył się „Pokaz zamknięty”, który stał się kluczowym momentem w historii polskiej fotografii. Wydarzenie to zyskało miano przełomowego. Lewczyński, Beksiński i Schlabs, prezentując swoje prace, wykraczali poza ograniczenia narzucone przez panujący reżim. Ich surrealistyczne, abstrakcyjne, eksperymentalne fotografie stanowiły sprzeciw wobec dominującego wówczas realizmu socjalistycznego.
W pracach pozbawionych typowej dla fotoreportażu narracyjności artyści skupili się na eksperymentalnych formach fotografii. Krytyk Alfred Ligocki, odnosząc się do twórczości Beksińskiego, Lewczyńskiego i Schlabsa, porównał ich zabiegi artystyczne do francuskich „antypowieści”, które były literackimi eksperymentami łamiącymi tradycyjne formy narracyjne, i nazwał ich twórczość „antyfotografią”. W ten sposób „Pokaz zamknięty” stał się symbolem buntu wobec utartych konwencji artystycznych oraz próbą redefinicji roli fotografii w kontekście sztuki współczesnej.
Pomimo ograniczonego dostępu do wystawy – z uwagi na cenzurę – „Pokaz zamknięty” uznawany jest za jedno z kluczowych wydarzeń w historii polskiej fotografii, stanowiące istotny punkt zwrotny w rozwoju artystycznym tego medium w Polsce.
W 2019 roku, z okazji 60-lecia wystawy, Muzeum Górnośląskie i Muzeum Narodowe we Wrocławiu zorganizowały ekspozycję „Beksiński. Lewczyński. Schlabs. Pokaz otwarty”.
Na wystawie „Fenomenalny. Zdzisław Beksiński” w Pawilonie Czterech Kopuł ponownie zabrzmi artystyczny dialog twórców „Pokazu zamkniętego”. Obok fotografii Beksińskiego zaprezentowane zostaną także prace Jerzego Lewczyńskiego i Bronisława Schlabsa z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Aleksandra Szwedo, kuratorka wystawy „Fenomenalny. Zdzisław Beksiński”
■ Zoom na muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸