Od lat 70. XX w. Maria Pinińska-Bereś realizowała autorskie performanse, z których większość odbywała się w plenerze.
Na wystawie poświęconej artystce obejrzeć można jedyny zachowany zapis wideo z jej ostatniej akcji „Działania na przyrządy kuchenne”, wykonanej podczas prezentacji „Kobieta o kobiecie” w Galerii Bielskiej BWA w Bielsku-Białej we wrześniu 1996 roku. Obok akcji „Tylko miotła” czy „Pranie I” był to jeden z nielicznych performansów wykonany w przestrzeni galeryjnej.
Fot. z archiwum Galerii Bielskiej BWA
Podczas „Działań na przyrządy kuchenne” artystka występująca w słomkowym kapeluszu ubija trzepaczką pianę z białek, dodając różowy pigment. To, co na pierwszy rzut oka może wydawać się zwyczajnym gestem, w jej wykonaniu przemienia się w subtelną artystyczną wypowiedź.
Gdy piana jest już ubita, Pinińska-Bereś zdejmuje z głowy kapelusz, kładzie na białym obrusie, przytrzymuje zębami odpięty z niego sztuczny kwiat, po czym dekoruje kapelusz pianą. Nakłada łyżką porcję piany na denko kapelusza i stawia kleksy na rondzie, a na koniec szminką podpisuje obrus.
Performans miał być refleksją nad kobiecością, przemijaniem i procesem twórczym. Piana, symbolizująca tu ulotność i nietrwałość, odnosi się do kruchości i przemijalności życia. Kapelusz nią udekorowany to z kolei odzwierciedlenie stereotypowo rozumianej kobiecej tożsamości, związanej jednocześnie z funkcją ochronną i ozdobną.
Prezentowany w Pawilonie Czterech Kopuł film to okazja do zastanowienia się nad rolą kobiet w społeczeństwie, funkcją sztuki w życiu codziennym oraz tym, jak prozaiczne czynności mogą nabrać głębszego znaczenia artystycznego. To także komentarz do sytuacji, w jakiej znalazła się sztuka tworzona przez kobiety w latach 90. XX w., przez wielu krytyków – bijących przysłowiową pianę – zamykaną w pojęciu sztuki feministycznej.
Poprzez swoją twórczość Pinińska-Bereś badała granice między sztuką a życiem, zachęcając do odkrywania mniej oczywistych aspektów rzeczywistości.
Małgorzata Micuła, kuratorka wystawy „Maria Pinińska-Bereś” w Pawilonie Czterech Kopuł
■ Zoom na muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸