Na wystawie „Bypass…” w Pawilonie Czterech Kopuł można podziwiać piękną barwną serigrafię autorstwa kanadyjskiej artystki Kim Ondaatje. Praca Drzwi domu przy ulicy Picadilly (w oryg. Doors from the house on Picadilly Street) powstała w 1971 roku lub nieco wcześniej. Do zbiorów graficznych Muzeum Narodowego we Wrocławiu trafiła w roku 1973 dzięki zakupowi na IV Międzynarodowym Biennale Grafiki w Krakowie.
Technika serigrafii, inaczej druku sitowego/sitodruku, w której ta praca została zrealizowana, jest najstarszą metodę poligraficzną. Wywodzi się z druku szablonowego stosowanego od tysięcy lat na Dalekim Wschodzie, głównie w Japonii. Za pioniera sitodruku uchodzi żyjący w XVII wieku Yuzensai Miyasaki, który w ten sposób zaczął zdobić kimona.
Serigrafia, dająca płaszczyznowy efekt malarski, polega – w dużym uproszczeniu – na przepuszczeniu farby przez oczka specjalnej siatki naciągniętej na ramę. Negatywowy obraz drukowanego wzoru daje szablon utwardzonej masy światłoczułej, nieprzepuszczającej farby nałożonej na matrycę, czyli siatkę. Ta metoda druku gwarantuje trwałość rysunku, żywotność i intensywność kolorów, szczególnie na tkaninach, z którymi trwale się łączą.
Wszystkie te efekty widoczne są na grafice autorstwa Kim Ondaatje. Artystka przedstawiła tu puste wnętrze utrzymane w subtelnych, pastelowych barwach – od utrzymanych w różnych tonacjach bieli, jasnych i ciemniejszych szarościach, po różne odcienie beżów.
Wysoce estetyzująca kompozycja, na pierwszy rzut oka robiąca wrażenie niemal monochromatycznej abstrakcji geometrycznej, ukazuje pusty korytarz lub pomieszczenia w układzie amfilady, prowadzącej jakby donikąd.
Mieszkanie kompletnie pozbawione wystroju, świeżo po kapitalnym remoncie, tuż przed sprzedażą lub wprowadzeniem się nowych właścicieli zieje pustką i skrajną sterylnością. Wysokie białe drzwi z podziałami na prostokątne płyciny sugerują duże, przestronne pomieszczenia typowego bogatego amerykańskiego domu, jakie często widuje się na filmach kanadyjskich czy amerykańskich.
To idealne, pozbawione autentycznego życia wnętrze sprawia wrażenie dekoracji teatralnej. Emanuje z niego zasobność, wyrafinowana elegancja – w atmosferze chłodu, obcości oraz obawy przed zmąceniem tej doskonałości przez przyszłych natrętnych mieszkańców.
W latach 1967–1969 (stąd moje wątpliwości co do datowania „naszej” grafiki) Kim Ondaatje wykonała całą serię widoków mieszkalnych wnętrz, zatytułowaną „Dom przy ulicy Piccadilly” z silnej wewnętrznej potrzeby uporania się z przeszłością z czasów młodości.
Artystka wychowała się w zimnej emocjonalnie rodzinie, w domu prowadzonym przez matkę na wysokim, „higienicznym” poziomie – przesadnie dbającej o jego schludny wygląd, zapominającej jednak o „duszy” oraz cieple domowego ogniska.
Kim Ondaatje (Betty Kimbark Ondaatje / Betty Kimbark Jones) urodziła się w 1928 roku w Toronto, mieszka w mieście London w kanadyjskiej prowincji Ontario. Jest malarką, graficzką, fotografką, autorką krótkich filmów dokumentalnych, publikacji poświęconych fotografii, projektów kompozycji patchworkowych oraz rzeczniczką praw artystów i pozostałych twórców kultury.
Do roku 1964 była wykładowczynią w Wilfried Laurier University w kanadyjskim Waterloo oraz w Sherbrooke University w prowincji Quebeck. Od 1965 roku zajmuje się wyłącznie twórczością artystyczną, którą prezentuje publicznie od 1969 roku.
Kontynuuje tradycje kanadyjskiego malarstwa pejzażowego niezwykłej w skali światowej Grupy Siedmiu (The Group of Seven), zwanej też Szkołą z Algonquin, działającej od 1920 do 1933 roku. Tworzy w dużym formacie minimalistyczne, niemal abstrakcyjne, utrzymane w subtelnie stonowanej kolorystyce krajobrazy z dziką kanadyjską przyrodą w roli głównej, pejzaże rodzinnych okolic, widoki niezamieszkałych, sterylnych wnętrz oraz stojących na pustkowiach fabryk, jadących w oddali po zaśnieżonych połaciach pociągów, statków u wybrzeży opustoszałych portów z dymiącym kominem fabrycznym w tle.
Jej prace nasycone są sporą dawką symbolizmu, metafory, nadrealizmu, niesamowitym wręcz nastrojem bezludnych, pustawych przestrzeni.
W tym duchu w latach 1965–1974 powstały jej trzy cykle obrazów i grafik: „Wzgórza” (Hill series 1965–1966); „Dom przy ulicy Piccadilly” (House on Piccadilly Street series 1967–1969); „Fabryki” (Factory series 1970–1974). W 1974 roku nakręciła film Fabryczne kino (Factories Motion pictures).
Zainteresowanie starą tradycją szycia kołder w rodzinnym Ontario skłoniły tę niezwykle wszechstronną artystkę do projektowania patchworków. W latach 1974–1976 odbyła się wielka objazdowa wystawa tego typu twórczości oraz dokument filmowy rejestrujący jej przebieg.
Prace Kim Ondaatje wchodzą w skład wielu kolekcji prywatnych i muzealnych oraz galerii, m.in. w Montrealu, Toronto, London (Ontario), na Wyspie Księcia Edwarda. W 2008 roku University of Toronto Centre zorganizowało pierwszą od 1973 roku obszerną wystawę retrospektywną „Kim Ondaatje: Malarstwo 1950–1975”.
Wielokrotnie nagradzana w Kanadzie, na IV Międzynarodowym Biennale Grafiki w Krakowie w 1972 roku otrzymała Grand Prix.
Serigrafia z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu jest prawdopodobnie jedyną pracą Kim Ondaatje w zbiorach polskich. Pokazuje to jak niezmiennie egzotyczną jawi nam się twórczość artystów z północnej części Ameryki Północnej…
Magdalena Szafkowska, kustosz w Dziale Grafiki i Rysunków MNWr
#zoom_na_muzeum – zapraszamy również do lektury innych tekstów ➸