❦
Katarzyna Różycka, Obrazy ludowe na Śląsku ➸
Wrocław 2014
Obrazy święte uważano na wsi za antidotum na różnego rodzaju zagrożenia. Obnoszone procesyjnie po wsi i po granicach pól, wystawiane przy łożu umierającego, wyprowadzane przed dom w czasie burzy czy pożarów – były materializacją świata nadprzyrodzonego. Miały gwarantować boską interwencję, zgodną z wolą zanoszącego prośby. W tym celu dekorowano je, modlono się do nich, a nawet składano przed nimi ofiary. Wiązało się to z dużą, ale przenikniętą myśleniem magicznym, religijnością mieszkańców wsi. Pozostawała ona w zwartym systemie kulturowym, dla którego właściwe były między innymi takie cechy, jak izolacjonizm – przestrzenny, ale i świadomościowy, tradycjonalizm – dbałość o wierny przekaz międzypokoleniowy, połączony z niechęcią do jakichkolwiek zmian, synkretyzm religijny – łączenie pozostałości wierzeń pogańskich i wierzeń zaczerpniętych z późniejszych systemów religijnych.
[…]
W Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu znajduje się 868 obrazów malowanych różnymi technikami i na różnych podłożach: na szkle, płótnie, blasze, desce oraz na papierze. W tej liczbie mieszczą się zarówno obrazy zastane na tym terenie, jak i te – wprawdzie nieliczne – które przywiozła ze sobą na Dolny Śląsk ludność osiedlająca się tutaj po II wojnie światowej. Obrazy te pochodzą głównie ze Śląska (w większości z Dolnego, ale również Opolskiego i Górnego), a także z Wielkopolski i z innych regionów.
Proweniencji dużej liczby obrazów nie da się określić, zostały bowiem przekazane do Muzeum w latach 1949-1955 ze składnic muzealnych, w których nie dysponowano ewidencją. Do zbioru trafiły również za pośrednictwem Desy lub wprost z muzeów regionalnych, ale także bez odpowiednich informacji. Wreszcie nie zawsze osoby przekazujące swoje obrazy do muzealnych zbiorów potrafiły określić ich pochodzenie. Analiza formalna pozwala z dużym prawdopodobieństwem uściślić dla niektórych z nich miejsce pochodzenia warsztatu, w którym powstały. Odnosi się to zarówno do kolekcji obrazów malowanych na szkle, jak i innych.
[…]
Jednym z najbardziej popularnych przedstawień maryjnych, występujących nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami, jest wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Kopie tego obrazu znane były w wielu miejscowościach na Śląsku, m.in. w Leśniku k. Prudnika (dawniej Leschnig). Na obrazach malowanych na szkle znajdujących się w zbiorach wrocławskiego Muzeum Etnograficznego przedstawienia Matki Boskiej Częstochowskiej różnią się jedynie szczegółami, np. na niektórych brak jest szramy na policzku Marii. Świadczy to o nieprzywiązywaniu przez twórców uwagi do wiernego kopiowania oryginału. Na jednym z obrazów artysta umieścił Dzieciątko Jezus na prawej ręce Marii, a nie na lewej. Nie wyklucza to jednak możliwości zakwalifikowania tych obrazów do tej właśnie grupy. Omawiany wizerunek występuje nie tylko na obrazach na szkle, ale praktycznie na wszystkich rodzajach obrazów, niezależnie od techniki wykonania.
— Więcej wpisów w cyklu #zoom_na_książki ➸
— Zapraszamy również do lektury wpisów z cyklu ↡ Muzealnicy polecają ➸