❦
Dorota Jasnowska, Pisanka. Subtelna sztuka zdobienia ➸
Wrocław 2008
Dolny Śląsk to region, w którym po drugiej wojnie światowej tradycja pisankarska na nowo odżyła. Mieszkańcy tego regionu kontynuowali na tym terenie charakterystyczne dla swoich dawnych miejsc zamieszkania sposoby zdobienia jajek. W tej nowej przestrzeni podtrzymywanie tradycji rodzinnych stron dawało poczucie bezpieczeństwa, w nowe miejsca wprowadzono znane treści, obrzędy i zwyczaje.
[…]
Ornamentowane jajko miało gwarantować szczęście, powodzenie i ochronę przed urokami. Posługiwano się nim w obrzędowości rodzinnej i dorocznej, wykorzystując jego moc w rytuałach płodności, zabiegach uzdrawiających, działaniach magicznych oraz w procedurach apotropeicznych. Jajko oczyszczało, leczyło, odwracało zło, udzielało swojej życiodajnej siły roślinom, zwierzętom i ludziom.
[…]
Barwione i zdobione jajko występowało także w roli obrzędowego daru. W okresie Świąt Wielkanocnych wręczano je, wyrażając w ten sposób swoje uczucia sympatii i miłości. Najczęściej to młodzi – zarówno panny, jak i kawalerowie – przesyłali sobie pisanki, a wśród nich szczególne znaczenie miały te zabarwione na czerwono. W takiej niecodziennej korespondencji w „wielkanocnych pisankowych liścikach” panny i kawalerowie „pisywali” o swoich uczuciach: „W pisanki bawi się młodzież wiejska od Wielkiej Niedzieli do Zielonych Świątek. Dorastający chłopak, poczuwszy wolę bożą do którejś z dziewcząt, czeka uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego, wtedy wyraża jej swoje uczucia miłosne przez doręczenie pisanki. Jeżeli dziewucha przyjmie pisankę, i w zamian da swoją, to każe tym się domyślać, że będzie wzajemną. Nawiązane tym sposobem miłostki kończą się często małżeństwem”.
[…]
W zależności od techniki zdobienia jajek rozróżnia się w Polsce dekorowane techniką batikową – „pisanki”, ornamentowane techniką rytowniczą – „wydrapywanki”, „drapanki” „kroszonki”; techniką aplikacyjną – „nalepianki”, „oklejanki” „wyklejanki” (jajka oklejane rdzeniem sitowia, miniaturowymi wycinankami lub słomą). Jajka barwione w roztworze farby na jednolity kolor, najczęściej czerwony – tzw. kraszanki, były ze względu na sposób zdobienia najskromniejsze. Tak farbowane znane były w wielu regionach Polski pod różnymi nazwami, np. hałunki, byczki, malowanki.
— Więcej wpisów w cyklu #zoom_na_książki ➸
— Zapraszamy również do lektury wpisów z cyklu ↡ Muzealnicy polecają ➸